Infekcje górnych dróg oddechowych to najczęstsza przyczyna wizyt pacjentów u lekarzy pierwszego kontaktu. Jeśli jednak objawy infekcji nie są uciążliwe, Polacy bardzo często rezygnują z konsultacji ze specjalistą i leczą się domowymi sposobami. Co ciekawe, około 75 proc. antybiotyków przepisywanych pacjentom dotyczy właśnie chorób dróg oddechowych. Czym jest zapalenie górnych dróg oddechowych i jak je leczyć?
Górne drogi oddechowe
Górne drogi oddechowe to ta część układu oddechowego, przez którą powietrze przedostaje się do płuc i wydostaje się z nich. Powietrze, przechodząc przez płuca, zostaje oczyszczone, nawilżone i ogrzane. Do górnych dróg oddechowych należą jama nosowa z zatokami przynosowymi, gardło oraz część krtani. Granica pomiędzy górnymi i dolnymi drogami oddechowymi przebiega na wysokości tchawicy, tam, gdzie przechodzi ona w oskrzela. Wszyscy, a szczególnie dzieci, jesteśmy narażeni na nawracające infekcje górnych dróg oddechowych. Najczęstszą ich przyczyną są wirusy – rinowirusy, koronawirusy, adenowirusy, RSV, wirusy grypy i paragrypy, które odpowiadają za nawet 70 do 90 proc. zachorowań. Ze zwiększoną zapadalnością na choroby górnych dróg oddechowych mamy do czynienia jesienią i zimą, kiedy to spada nasza odporność m.in. ze względu na osłabienie produkcji witaminy D w organizmie i przebywanie w ogrzewanych pomieszczeniach, w których temperatura przekracza często 23 stopnie Celsjusza. Dlatego tak ważne jest, żebyś w tym okresie dostarczał organizmowi suplementy, którymi uzupełnisz braki witaminy D. Dbaj również o zdrową dietę i utrzymuj w domu temperaturę do 22 stopni Celsjusza w dzień i do 20 stopni w nocy. Przestrzeganie tych zasad nie zagwarantuje ci, że ominie cię infekcja, ale być może ograniczysz w ten sposób częstość zachorowań i uciążliwość choroby. Nieleczone infekcje górnych dróg oddechowych mogą doprowadzić do powikłań, takich jak zapalenie:
- krtani,
- uszu,
- zatok,
- dolnych dróg oddechowych.
Górne drogi oddechowe – leczenie
Nie każda infekcja górnych dróg oddechowych wymaga konsultacji z lekarzem. Pojawiający się ból gardła nie musi oznaczać niczego poważnego – może minąć po 3 dniach, o ile we właściwy sposób zareagujesz. Możesz np. zjeść czosnek czy witaminę C w różnej postaci lub posiłkować się produktami, które wspierają nawilżenie gardła, a tym samym poprawiają kondycję naturalnej bariery obronnej – błony śluzowej gardła. Jeśli jednak zamiast poprawy, zauważysz że twój stan się pogarsza, skorzystaj z pomocy lekarza.
Jak chorują Polacy? Z jakimi infekcjami udajemy się do specjalisty? Odpowiedź dają dane z badania przeprowadzonego na panelu Ariadna w dniach 31 sierpnia – 3 września 2018 roku. 32 proc. badanych zmaga się z przeziębieniem 2 razy do roku, ale ponad 7 proc. musi sobie z nim radzić więcej niż 4 razy na rok. Zaledwie 6 proc. w ogóle się nie przeziębia. Grypa lub przeziębienie to tylko dla 30 proc. badanych podstawa do tego, żeby skorzystać z pomocy lekarskiej. Natomiast do specjalisty udajemy się, jeśli chorobie towarzyszy gorączka (47 proc.), ból gardła (40 proc.), ból mięśni (34 proc.) lub katar (31 proc.). Aż 90 proc. badanych posiada w domu leki na grypę i przeziębienie, 67 proc. ma leki przeciwbólowe, 37 proc. pastylki na ból gardła, a 23 proc. spraye na ból gardła.
Zazwyczaj zapalenie górnych dróg oddechowych nie jest groźne. W przypadku infekcji wirusowej należy stosować leczenie objawowe, czyli skierowane na łagodzenie objawów choroby, takich jak: katar, kaszel, ból, gorączka. Można zastosować w tym celu leki roślinne działające ogólnoustrojowo np. na bazie aloesu drzewiastego lub pelargonii afrykańskiej, które mogą przyczynić się do łagodniejszego przebiegu infekcji i szybszego powrotu do zdrowia. Natomiast w przypadku zakażenia bakteryjnego najczęściej konieczna jest antybiotykoterapia.
W celu złagodzenia konkretnego objawu można stosować też różne zabiegi i leki.
- Katar – stosuj zabiegi pielęgnacyjne, które mają na celu oczyszczenie i udrożnienie nosa. Dziecku możesz zakroplić roztwór soli fizjologicznej lub soli morskiej i użyć aspiratora. Kiedy wydzielina z nosa jest już gęsta, warto postawić na roztwory hipertoniczne, a kiedy zatkany nos uniemożliwia normalne funkcjonowanie, wybierz roztwory ksylometazoliny lub oksymetazoliny, ale nie stosuj ich dłużej niż przez 5 dni.
- Kaszel – warto podać leki przeciwkaszlowe, szczególnie wtedy, gdy kaszel jest męczący, bolesny i zaburza sen. Dorośli mogą stosować dekstrometorfan i kodeinę. Pożądane efekty zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci, przyniosą również preparaty ziołowe, które bazują na poroście islandzkim, babce lancetowatej czy prawoślazie. Jeśli kaszel jest mokry, to nie należy stosować leków, które mają na celu jego hamowanie – wydzielinę trzeba wykaszleć. W tym celu pomocne będą leki na bazie bluszczu pospolitego, czy tymianku i pierwiosnka.
- Ból gardła – w przypadku, gdy infekcja jest wirusowa, efekt mogą przynieść preparaty nawilżające, odkażające oraz przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jeśli chodzi o dzieci, to sprawdzić się mogą preparaty na bazie porostu islandzkiego, tymianku, aloesu czy prawoślazu. Dzieciom starszym, powyżej 6. roku życia, można podać leki do ssania z amylometakrezolem, a powyżej 12 lat preparaty z flurbiprofenem i salicylanem choliny.
Bardzo ważne jest, żeby leczenie przebiegało w odpowiednich warunkach. Należy wietrzyć pomieszczenie, w którym odpoczywa chory i nie dopuszczać do utrzymywania się temperatury wyższej niż 23 stopnie Celsjusza. Na czas choroby należy zrezygnować z pracy czy szkoły, żeby nie zarazić innych osób. Trzeba pamiętać również, że osłabiony organizm jest podatny na kolejne infekcje.
Kiedy dochodzi do zapalenia górnych dróg oddechowych?
Jak wspomnieliśmy, infekcje dróg oddechowych najczęściej dotykają dzieci, szczególnie w wieku przedszkolnym. Mogą one zmagać się z taką chorobą nawet do 10 razy w ciągu roku. Naturalny przebieg zakażeń górnych dróg oddechowych składa się z następujących faz:
- Zmiany obrzękowo-wysiękowe – trwają od 2 do 5 dni. Pojawiają się wtedy takie objawy choroby, jak gorączka, stan podgorączkowy, kaszel, ból głowy, wodnista wydzielina z nosa.
- Obturacja gęsta – trwa od 2 do 3 dni. Charakteryzuje się wydzielaniem się gęstego, lepkiego śluzu.
- Nadkażenie bakteryjne – trwa do 10 dni. Wówczas w drogach oddechowych pojawia się ropna wydzielina.
Jeśli masz do czynienia z zapaleniem górnych dróg oddechowych, to kilka objawów choroby pojawi się jednocześnie. W jakim przypadku powinieneś udać się na konsultację do specjalisty? M.in. jeśli:
- podejrzewasz katar alergiczny, który nie był jeszcze zdiagnozowany,
- przyjmujesz leki przeciwgorączkowe, a mimo to temperatura nie spada,
- gorączkę ma małe dziecko,
- gorączka utrzymuje się przez kilka dni,
- katar jest ropny, a wydzielina zielonkawa,
- podłoże choroby jest bakteryjne (występują gorączka, ropna wydzielina, miejscowy ból twarzy),
- u dziecka wystąpiły drgawki,
- chorobie towarzyszą niepokojące objawy, takie jak np. duszności czy ból w klatce piersiowej,
- chory jest noworodek lub niemowlę – w przypadku najmłodszych, każdy objaw należy skonsultować z lekarzem.
Jeśli samodzielne leczenie nie przynosi efektów, a wręcz przeciwnie – choroba rozwija się i towarzyszą jej coraz poważniejsze dolegliwości, to koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Być może w ten sposób unikniesz komplikacji.
lek. Michał Dąbrowski