Afty i pleśniawki to niewielkie owrzodzenia na języku oraz innych narządach znajdujących się w obrębie jamy ustnej. Wywołują olbrzymi dyskomfort, zaś szczególnie uciążliwa jest aftoza nawrotowa. Mogą być wywołane różnymi czynnikami, od mechanicznych uszkodzeń śluzówki, aż po poważną chorobę autoimmunologiczną. Jak wyglądają afty, jakie są ich przyczyny i miejsca występowania? Co zrobić, by się przed nimi zabezpieczyć i wreszcie – jakie są skuteczne sposoby na afty? Podpowiadamy, jak sobie z nimi radzić!
Jak wygląda afta i jakie daje objawy?
Typowa afta to niewielkie owrzodzenie języka lub innego obszaru jamy ustnej. Może przypominać zajady lub wręcz ranę na języku. Zwykle ma nieregularny kształt i jest jaśniejsza od otaczającej ją zdrowej śluzówki (często ma niemal biały kolor).
Nawracające afty to zazwyczaj afty małe. Goją się stosunkowo szybko, ale mają tendencję do częstego pojawiania się w tym samym miejscu. Afty duże są bardziej uciążliwe ze względu na swoją rozległość (nawet do 3 cm średnicy), a także pozostawianie po sobie nieestetycznych blizn. Duże afty często pojawiają się w gardle, a ich leczenie trwa nawet do kilku tygodni.
Typowymi objawami aft są oczywiście ból i dyskomfort. Prowadzą do dalszych konsekwencji, takich jak niechęć do jedzenia, niedbałe przeżuwanie pokarmów, problemy z trawieniem czy utrata masy ciała. Dobrą wiadomością jest natomiast to, że w przeciwieństwie do opryszczki języka, afty nie są zaraźliwe.
Afty pojawiają się w różnych miejscach w obrębie jamy ustnej. Najczęściej odnotowujemy ich obecność:
- na języku,
- pod językiem,
- na dziąsłach,
- na wewnętrznej stronie warg,
- na wewnętrznej stronie policzków,
- na podniebieniu miękkim,
- na gardle,
- na migdałkach.
Skąd biorą się afty w jamie ustnej?
Afty u dorosłych (rzadziej u dzieci) mogą mieć podłoże mechaniczne, wirusowe bądź też świadczyć o zaburzeniach odporności lub współwystępowaniu innej choroby. Najczęstszymi przyczynami aft są:
- niewłaściwa higiena jamy ustnej,
- próchnica,
- uszkodzenia śluzówki,
- aparat ortodontyczny,
- źle dobrana proteza,
- stosowanie antybiotyków,
- stres,
- alergia,
- skłonności genetyczne,
- spożywanie wysoko przetworzonej żywności.
Afty na wargach, policzkach oraz dziąsłach mogą wystąpić m.in. po wizycie u dentysty. Zdarza się np., że afty są reakcją na wyrwanie zęba lub uszkodzenie mechaniczne śluzówki, które powstało podczas innego zabiegu stomatologicznego. Afty pojawiają się też często po antybiotyku, jako reakcja na zaburzenie równowagi bakteryjnej w jamie ustnej pacjenta.
Pleśniawki w jamie ustnej – czym różnią się pleśniawki od aft?
Afty na języku u dziecka to często w rzeczywistości błędnie zinterpretowane pleśniawki. Pojawiają się przede wszystkim u niemowląt i są zmianami o podłożu grzybiczym. Mogą wystąpić także na dziąsłach, migdałkach, policzkach i podniebieniu. Wywołują ból, trudności w przełykaniu i brak apetytu, a w konsekwencji spadek prędkości przybierania na wadze.
Pleśniawki występują także u dorosłych, jednak to zjawisko nieporównywalnie rzadsze. Są nieco mniej bolesne niż afty, a biały nalot na śluzówce jest łatwy do usunięcia poprzez pocieranie. Szybko jednak nawraca, powodując, że konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Pleśniawki pojawiają się najczęściej na języku, dziąsłach, wewnętrznej stronie policzków i podniebieniu. Zwykle są wywołane przez drożdżaki z grupy candida albicans, które stanowią naturalną część naszej flory jelitowej. Z tego powodu występowanie pleśniawek może świadczyć o stanie zapalnym jelit, a także innych infekcjach układu pokarmowego. Objawami towarzyszącymi są wówczas niestrawność, bóle w nadbrzuszu, gazy, nudności czy biegunka.
Czym leczyć afty i pleśniawki?
Podstawą profilaktyki i leczenia aft oraz pleśniawek jest właściwa higiena jamy ustnej. Ważne jest regularne szczotkowanie zębów oraz mycie języka. Szczególną dbałość o względy higieniczne zaleca się osobom, które noszą aparaty ortodontyczne lub protezy. Ciała obce w jamie ustnej mogą sprzyjać namnażaniu się bakterii.
Istnieją specjalistyczne leki na afty i pleśniawki, które są podawane przede wszystkim w formie maści, żelów oraz płynów do płukania jamy ustnej. Kiedy miejscowe leczenie aft nie przynosi rezultatów, należy udać się do specjalisty, który wdroży leczenie ogólnoustrojowe. Często pojawiające się afty, jak już wspomniano, są wynikiem osłabionej odporności. W takich wypadkach warto zastosować cykliczna kurację lekami na bazie aloesu drzewiastego, które wzmocnią układ odpornościowy, co z kolei może przyczynić się do rzadszego zapadania na dokuczliwe przypadłości.
W pozbyciu się aft i pleśniawek pomaga także odpowiednio zmodyfikowana dieta. Nawykami, które warto wprowadzić do swojej codziennej rutyny żywieniowej będą:
- powstrzymanie się od jedzenia wysokoprzetworzonych, a także nadmiernie kwaśnych, słonych lub ostrych produktów spożywczych;
- ograniczenie spożywania alkoholu;
- spożywanie posiłków o odpowiedniej temperaturze (unikanie gorących potraw);
- suplementowanie witamin A, B, C i E oraz żelaza i kwasu foliowego.
lek. Michał Dąbrowski