Gorączka to stan organizmu, w którym jego temperatura wynosi co najmniej 38 stopni Celsjusza. Jest to jednocześnie reakcja organizmu na atak m.in. bakterii, wirusów, pasożytów, ale może to być także objaw alergii czy efekt innych zaburzeń w organizmie. Ile może trwać gorączka, co warto o niej wiedzieć i jak obniżyć podwyższoną temperaturę ciała?
Gorączka czy stan podgorączkowy
Stan podgorączkowy i gorączka organizmu to objawy, które mogą wskazywać m.in. na infekcję. W każdym z tych przypadków mamy do czynienia z podwyższą temperaturą ciała. O stanie podgorączkowym mówimy, gdy temperatura nie przekracza 37,9 stopni Celsjusza, powyżej tej wartości mamy do czynienia z gorączką. Stan podgorączkowy nie musi być związany z infekcją – może być wynikiem np. wysiłku fizycznego czy zaburzeń hormonalnych. Za prawidłową temperaturę uważa się 36,6 stopni Celsjusza. Temperatura ta z reguły przyjmowana jest dla pomiaru porannego, gdyż w ciągu dnia, przy aktywności fizycznej, ciepłota ciała jest najczęściej wyższa, a najwyższy pomiar rejestruje się wieczorem.
Stan podgorączkowy u kobiet w ciąży
Bardzo często stan podgorączkowy występuje u kobiet w ciąży i w drugiej fazie cyklu miesiączkowego. Stanowi on w tym przypadku naturalną reakcję na zmiany, jakie zachodzą w organizmie. Utrzymujący się stan podgorączkowy przez cały okres ciąży nie musi oznaczać niczego złego. Reakcji wymaga natomiast gorączka, która może stanowić zagrożenie dla płodu. Temperatura kobiety w czasie ciąży może wynosić około 37 stopni Celsjusza. Jeśli jednak dochodzi ona do 38 stopni to koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Gorączka może doprowadzić do poważnych konsekwencji. Jej skutkiem może być nawet poronienie czy poród przedwczesny. Pamiętaj, że w czasie ciąży można przyjmować paracetamol jako lek przeciwgorączkowy w razie jakichkolwiek wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem. Specjalista powinien wskazać medykamenty, które ciężarna może przyjmować bez ryzyka konsekwencji dla płodu.
Co możesz zrobić, zanim skonsultujesz się z lekarzem? Domowe sposoby na gorączkę w ciąży to odpoczynek, chłodna kąpiel, zimne okłady na czoło lub kark. Efekt mogą również przynieść zioła, takie jak kwiat lipy czy czarny bez.
Obniżona temperatura ciała
Temperatura ciała może być nie tylko zbyt wysoka, ale również zbyt niska. W przypadku, gdy ciepłota ciała wynosi mniej niż 36,6 stopni Celsjusza, a więcej niż 35 stopni, to mamy do czynienia ze stanem obniżonej temperatury. Natomiast jeśli spada poniżej 35 stopni, to wówczas mówimy już o hipotermii, czyli stanie wychłodzenia organizmu. Co zrobić, jeśli termometr wskazuje tak niską temperaturę? Przede wszystkim powtórz pomiar lub sprawdź, czy został on wykonany prawidłowo. Przyczyny takiego obniżenia temperatury mogą być różne. Wystarczy długie przebywanie na powietrzu przy bardzo niskiej temperaturze albo spędzenie dłuższego czasu w przemoczonych ubraniach. Może to również wynikać z wielu chorób, takich jak m.in. niewydolność nerek, wątroby, tarczycy, a także cukrzycy, niedokrwistości czy niedożywienia.
Jak mierzyć temperaturę ciała?
Przede wszystkim musisz mieć świadomość, że nie istnieje stała temperatura dla każdego człowieka. Zależy ona m.in. od wieku, a także od tego, gdzie i o jakiej godzinie dokonuje się pomiaru. Jeśli chcesz obserwować zmiany zachodzące w organizmie, to sprawdzaj temperaturę za każdym razem w tym samym miejscu, a można to zrobić:
· w uchu,
· na skroni,
· pod pachą,
· w jamie ustnej.
Średnia temperatura pod pachą jest o 1 stopień niższa niż na skroni. Jeśli dokonasz pomiaru w różnych miejscach w ciągu kilku minut, to może się okazać, że każdy wynik będzie inny.
Temperatura uzależniona jest również od wieku. Np. w przypadku osób starszych może ona wynosić około 36,4 stopnia Celsjusza ze względu na obniżone krążenie krwi. Znaczenie ma również pora dnia. Np. temperatura ciała niemowląt może wynosić 36,2 stopnie rano, a 37 stopni w godzinach popołudniowych. Podobnie wygląda to w przypadku dorosłych. Temperatura w godzinach aktywności jest najwyższa, a najniższa w czasie snu i rano.
Wpływ na temperaturę ciała ma również temperatura otoczenia. Ciepłota twojego ciała będzie wyższa, jeśli właśnie wypoczywasz w upalny dzień na leżaku, a niższa, jeśli przy wysokim mrozie od kilkunastu minut czekasz na przystanku autobusowym.
Czym mierzyć temperaturę?
Na rynku dostępne są różnego rodzaju termometry:
- Szklane – przypominają dawne termometry, ale zamiast rtęci wykorzystuje się w nich inne ciecze, np. alkohol. Nie wymagają one wymiany baterii, ale z drugiej strony nie są tak dokładne, jak elektroniczne. Dodatkowo długo czeka się na wynik pomiaru.
- Elektroniczne klasyczne – dają one dosyć dokładny wynik już po kilku sekundach. Mają wbudowany wyświetlacz i mogą mieć wiele funkcji dodatkowych.
- Elektroniczne sensorowe – z dotykowym czujnikiem temperatury. Termometry te są dokładne i bardzo szybko pozwalają uzyskać wynik.
- Elektroniczne na podczerwień – najnowocześniejsze tego typu urządzenia. Dzieli się je na skanujące i bezdotykowe. Są bardzo dokładne, a wynik pomiaru uzyskasz już po kilku sekundach.
- W formie smoczka – elektroniczne termometry przeznaczone dla małych dzieci. Pomiar otrzymuje się po około kilku minutach.
- Paskowe – specjalny pasek przykleja się np. do czoła. Wynik uzyskasz po kilkunastu sekundach. Pasek ten można wykorzystać wiele razy, ale wynik pomiaru nie jest dokładny.
- Owulacyjne – przeznaczone dla kobiet, które planują ciążę. Mogą wyglądać jak klasyczne termometry, ale mogą mieć również w zestawie specjalny wężyk, który umożliwia mierzenie temperatury w miejscach intymnych.
Wybierając termometr, zwróć uwagę na to, dla kogo ma być on przeznaczony. W przypadku osób dorosłych nie ma znaczenia, jaki termometr kupisz, natomiast dla małego dziecka dobrym rozwiązaniem będzie elektroniczny na podczerwień czy w formie smoczka.
Gorączka – co oznacza?
Wiesz już, kiedy masz do czynienia z gorączką i stanem podgorączkowym. Wiesz również, gdzie i czym mierzyć temperaturę. A czym właściwie jest gorączka? To reakcja organizmu, który broni się m.in. przed atakiem wirusów, bakterii i grzybów. To jednocześnie dowód na to, że organizm podjął się walki z infekcją, tj. zaczął produkować związki, które przyśpieszają metabolizm i podwyższają temperaturę. Dzięki temu organizm jest w stanie wytworzyć limfocyty, czyli komórki krwi, których zadaniem jest walka z zagrożeniami. Najczęściej przyczyną pojawienia się gorączki są:
- przeziębienie,
- grypa,
- angina,
- odra,
- różyczka,
- ospa wietrzna,
- zawał serca,
- udar mózgu,
- nadczynność tarczycy.
To tylko przykładowe choroby, którym może towarzyszyć gorączka. Jest ich zdecydowanie więcej. W zależności od tego, jak wysoką temperaturę osiągnie ciało, mówimy o:
- gorączce nieznacznej – od 38 do 38,5 stopni Celsjusza,
- gorączce umiarkowanej – powyżej 38,5 do 39,5 stopni Celsjusza,
- znacznej gorączce – powyżej 39,5 do 40,5 stopni Celsjusza,
- wysokiej gorączce – powyżej 40,5 do 41 stopni Celsjusza,
- gorączce nadmiernej – powyżej 41 stopni Celsjusza.
Czy bardzo wysoka gorączka jest niebezpieczna? Ogólnie gorączka jest sojusznikiem w walce z infekcją, ale w pewnych przypadkach wysoka temperatura może być niebezpieczna dla organizmu i należy ją jak najszybciej zbić. Kiedy temperatura ciała osiąga poziom od 38 do 38,5 stopni Celsjusza, mechanizmy odpornościowe zostają pobudzone do większej aktywności. Taka temperatura nie wymaga obniżania. W przypadku, gdy jednak granica zostanie przekroczona, to gorączka przestaje pełnić funkcję ochronną i może być niebezpieczna. Długotrwała gorączka u dorosłych i dzieci bardzo wyczerpuje organizm. Temperatura powyżej 41 stopni Celsjusza może doprowadzić do poważnego uszkodzenia mózgu, tj. do uszkodzenia struktury białek w komórkach nerwowych. Ile może trwać gorączka u dorosłego? Nawet wiele dni. Przy wysokiej temperaturze mogą pojawiać się m.in. dreszcze, obfite poty, a także może dojść nawet do odwodnienia. Bardzo niebezpieczne są również gwałtowne spadki i wzrosty gorączki, gdyż mogą doprowadzić do niewydolności krążenia. Pamiętaj, że w przypadku noworodka temperatura powyżej 38 stopni Celsjusza wymaga konsultacji z pediatrą, natomiast do niemowlęcia lekarza należy wezwać przy temperaturze powyżej 39 stopni lub zawsze wtedy, gdy masz jakiekolwiek wątpliwości odnośnie do stanu dziecka.
Gorączka bez objawów u dorosłego i u dzieci
W pewnych przypadkach może wystąpić gorączka bez innych objawów u dorosłego, jak i u dziecka. Co może oznaczać taki stan? Mowa tutaj o gorączce niejasnego pochodzenia (fever of unknown origin – FUO), której definicję zaproponowali w 1961 roku dwaj naukowcy – Petersdorf i Beeson. Żeby można było ją zdiagnozować, muszą zostać spełnione następujące kryteria:
- Występuje gorączka powyżej 38,2 stopni Celsjusza, która utrzymuje się od ponad 3 tygodni lub nawraca.
- Nie udaje się ustalić powodu gorączki lub jednoznacznie stwierdzić jej przyczyny, mimo diagnostyki, która trwa minimum 7 dni.
Klasyczną gorączkę niejasnego pochodzenia wywołują:
- Choroby infekcyjne – od 25 do 50 proc. przypadków, w tym m.in. gruźlica, zapalenie otrzewnej, zapalenie gruczołu krokowego, infekcje dróg żółciowych, choroby zakaźne, zakażenia grzybicze.
- Choroby autoimmunologiczne – od 15 do 40 proc. przypadków, w tym choroba Stilla, Takayasu, guzkowe zapalenie tętnic, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie naczyń z ziarniniakowatością.
- Choroby nowotworowe – od 5 do 15 proc. przypadków, w tym choroby rozrostowe układu krwiotwórczego i guzy lite.
Od 5 do 10 proc. stanowią przyczyny nieznane.
Jak obniżyć podwyższoną temperaturę ciała?
Polacy są świadomi tego, że gorączka może być niebezpieczna. Jak wynika z badania przeprowadzonego na panelu Ariadna w dniach 31 sierpnia – 3 września 2018 roku, objawem infekcji, który skłania nas do konsultacji ze specjalistą, jest przede wszystkim gorączka. Została wskazana przez 47 proc. respondentów. Na kolejnych pozycjach znalazły się ból gardła (40 proc.), ból mięśni (34 proc.) i katar (31 proc.).
Wiesz już, że wysoką gorączkę należy zbijać, a w przypadku noworodków i niemowląt niemal zawsze gorączka wymaga konsultacji z lekarzem. W jaki sposób możesz obniżyć temperaturę ciała? Możesz skorzystać z domowych sposobów:
- Mleko z miodem i czosnkiem – czosnek i miód mają właściwości przeciwbakteryjne i stymulują układ odpornościowy. Taki napój może obniżyć temperaturę ciała. Jak go przygotować? Wyciśnij ząbek czosnku do kubka. Dodaj łyżkę miodu i zalej gorącym mlekiem.
- Herbata z miodem i cytryną – wystarczy, że zaparzysz herbatę tak samo, jak zawsze. Poczekaj aż wystygnie i wtedy dodaj do niej dwie łyżeczki miodu. Wymieszaj i w ostatnim kroku włóż do napoju cytrynę. Pamiętaj, że jeśli miód dodasz do wrzątku, to straci on swoje lecznicze właściwości, dlatego tak ważne jest, by odczekać, aż herbata będzie nieco chłodniejsza.
- Okłady na czoło i kark – możesz do tego celu wykorzystać ręczniki. Zmocz je w chłodnej wodzie i taki zimny kompres połóż na kark, czoło lub łydki. Pamiętaj, żeby wymieniać kompresy co 15 minut aż do obniżenia temperatury.
- Kąpiel w wodzie o temperaturze o 2 stopnie Celsjusza niższej niż temperatura ciała – ma zastosowanie szczególnie w przypadku dzieci i może szybko przynieść im ulgę. Ważne jest jednak kontrolowanie, czy aby na pewno woda nie jest zbyt zimna ani zbyt ciepła.
- Zioła – najczęściej stosuje się w tym celu lipę, czarny bez, maliny. Inne zioła, które pośrednio wspomogą poprzez aktywację własnych sił odpornościowych to aloes drzewiasty, pelargonia afrykańska czy jeżówka purpurowa.
- Nawodnienie organizmu – podczas gorączki organizm intensywnie produkuje pot, którego zadaniem jest schłodzenie skóry od zewnątrz. Wymaga to dużych ilości wody, dlatego musisz w tym czasie szczególnie zadbać o nawodnienie organizmu. W czasie choroby warto pić nawet 3 litry wody dziennie.
Co jeśli domowe metody nie przynoszą efektów? Wówczas możesz sięgnąć po leki przeciwgorączkowe, jednak warto wcześniej odbyć konsultację ze specjalistą, który oceni stan organizmu i zaleci odpowiednie leczenie. Do lekarza wybierz się, gdy wysoka temperatura długo się utrzymuje, a mimo podejmowanych prób leczenia towarzyszą jej coraz poważniejsze i bardziej uciążliwe dolegliwości. Wówczas specjalista może zalecić badania, dzięki którym możliwe będzie ustalenie przyczyny gorączki.
lek. Michał Dąbrowski
Źródła:
https://www.pum.edu.pl/__data/assets/file/0007/29815/SUPLEMENT_56-01_03.pdf