Oddychanie przez usta i nos to naturalny proces, który rozpoczyna życiodajną wymianę gazową. Dzięki stałemu dowozowi tlenu człowiek jest w stanie wytwarzać energię niezbędną do wszystkich czynności fizjologicznych, które odbywają się świadomie, jak i poza świadomością człowieka. Jak prawidłowo oddychać i czy oddychanie przez usta jest zdrowe?
Oddychanie przez usta, czy przez nos?
Istnieje wiele teorii na temat tego, jak powinien wyglądać prawidłowy sposób oddychania. Zwykle zaczerpnięcie powietrza zachodzi intuicyjnie, ale wiele też zależy od właściwych nawyków związanych z oddychaniem. Oddychanie przez usta pozwala na dostarczenie większej ilości powietrza zasobnego w tlen, co może prowadzić do hiperwentylacji płuc. Dodatkowo oddychanie ustami stwarza zagrożenie w postaci połykania patogenów, które mogą powodować infekcje.
Istnieją jednak sytuacje, kiedy oddychanie przez usta wykonywane jest automatycznie. Jest to m.in. zjawisko bardzo często obserwowane podczas wykonywania aktywności fizycznej. Szczególnie podczas treningu aerobowego, zwanego także tlenowym dochodzi do zwiększonego pobierania powietrza przez usta.
Człowiek w ciągu doby wykonuje około 21 tysięcy oddechów, co daje 12-14 wdechów i wydechów na minutę. Okazuje się, że nawyki oddechowe mają ogromny wpływ na zdrowie, szczególnie dziecka w okresie rozwoju.
Zakłada się, że do optymalnego wdechu dochodzi podczas oddychania przez nos. Dodatkowo warto wspomnieć, iż fizjologicznie nos stanowi barierę ochroną wspierającą układ immunologiczny, przed dostaniem się do organizmu ciał obcych. Często po przyjściu z zewnątrz, szczególnie w okresie jesienno-zimowym, jesteśmy zmuszeni wydmuchać nos, aby pozbyć się wodnistej wydzieliny. To nic innego jak lepki wodnisty śluz, który zebrał zanieczyszczenia ze środowiska zewnętrznego. Dodatkowo ukrwienie jam nosowych powoduje ogrzanie wdychanego powietrza, a błona śluzowa zapewnia właściwe nawilżenie.
Dzięki unikaniu oddychania przez usta, a wprowadzaniu powietrza przez nos dochodzi do produkcji tlenku azotu, który powstaje w wyniku wzmożonej pracy zatok przynosowych. Tlenek azotu wspiera funkcje ochronne i układ odpornościowy, chroniąc organizm przed infekcjami górnych dróg oddechowych.
Oddychanie przez usta – na co wpływa?
Oddychanie przez usta, bez logicznego uzasadnienia tego procesu jest niewłaściwe. W sytuacji, kiedy mają miejsce problemy z oddychaniem przez nos, np. podczas infekcji górnych dróg oddechowych często oddychanie przez usta jest jedyną możliwą drogą dostarczenia powietrza do płuc. Dlatego podczas choroby dziecko śpi z otwartą buzią. Ciężkie oddychanie przez nos, oddychanie i spanie z otwartymi ustami dotyczy także osób ze znacznym stopniem otyłości. Dodatkowym objawem zaburzonego procesu oddechowego jest chrapanie i bezdech senny, który niesie ze sobą ryzyko zgonu.
W trakcie oddychania ustami barierę ochronną tworzą migdałki. Oddychanie przez usta przede wszystkim przy niskich temperaturach może powodować częstsze infekcje górnych dróg oddechowych, zapalenie gardła, zapalenie migdałków, czy zatok przynosowych.
Oddychanie przez nos, dzięki wszystkim funkcjom fizjologicznym pełnionym przez jamy nosowe zabezpiecza organizm w powietrze lepszej jakości, dzięki właściwej filtracji, ogrzaniu i produkcji tlenku azotu przez zatoki przynosowe.
Dziecko oddycha przez usta – przyczyny:
- infekcje górnych dróg oddechowych;
- alergie;
- przewlekły stan zapalny jamy nosowo-gardłowej;
- przerośnięcie migdałków podniebiennych;
- przerośnięcie migdałka gardłowego;
- wady anatomiczne np. krzywa przegroda nosowa, opadnięcie i cofnięcie żuchwy;
- zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe.
Dziecko śpi z otwartą buzią – co robić?
Spanie z otwartą buzią u dziecka i oddychanie ustami ma realne przełożenie na jego rozwój oraz budowę ciała. Jeśli dziecko śpi z otwartą buzią, dochodzi także do nadaktywności współczulnego układu nerwowego, co może prowadzić do nadpobudliwości, gorszych efektów w nauce oraz trudności w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem. Problemy behawioralne zwykle spowodowane są opóźnionym rozwojem intelektualnym. Spanie z otwartą buzią może powodować gorszą reakcję na stres.
Oddychanie przez usta – negatywne skutki:
- Oddychanie przez usta upośledza wzorzec oddechowy u dzieci, co może być powiązane z obniżeniem odporności.
- Oddychanie ustami przez dzieci ma widoczny wpływ na nadmierne uwypuklenie profilu twarzy dziecka, poprzez nieprawidłowe ułożenie żuchwy.
- Oddychanie przez usta może wywoływać bezdech senny.
- Oddychanie przez usta jako przyczyna hiperwentylacji, przy nadmiarze dostarczanego powietrza.
- Oddychanie przez usta przy obniżonej ilości oddechów na minutę może powodować hipowentylację i niedotlenienie.
- Oddychanie przez usta powoduje zmianę funkcji połykania, poprzez niewłaściwe ustawienie języka i żuchwy.
- Oddychanie ustami ma negatywny wpływ na budowę ciała, a przede wszystkim nieprawidłowe umiejscowienie głowy i szyi, szczęki, obręczy barkowej.
Leczenie dzieci z zaburzeniami oddychania poprzez wykorzystywanie ćwiczeń oddechowych będzie miało realny wpływ na autonomiczny układ nerwowy. Terapia ma na celu usunięcie nieprawidłowego napięcia mięśni szkieletowych, które zostały nabyte przez zaburzony wzorzec oddechowy. Podstawą leczenia jest nauka prawidłowego oddychania, a efekty są widoczne w postaci poprawy koncentracji umysłowej, zmniejszenia pobudliwości ruchowej oraz poprawie samopoczucia.
Podczas infekcji, kiedy występują takie objawy jak katar i zatkany nos, zmienia się tor oddechowy na ustny. Dochodzi wówczas do wysychania wnętrza jamy ustnej i gardła, co dodatkowo podrażnia błonę śluzową. Troska o wzmocnienie odporności będzie miała przełożenie na zmniejszenie występowania zachorowań na schorzenia górnych dróg oddechowych. Warto sięgnąć po preparaty lecznicze na bazie naturalnych składników takich jak aloes drzewiasty, jeżówka purpurowa i pelargonia afrykańska. Rośliny te wykazują potencjał immunomodulujący. Profilaktyczne stosowanie wyciągów z tych roślin będzie miało korzystny wpływ na szybkość reakcji immunologicznej oraz skrócenie czasu leczenia infekcji.
Lek. Michał Dąbrowski