Ból mięśni może mieć różne przyczyny i umiejscawiać się w różnych partiach ciała. Uporczywa dolegliwość, bez względu na etiologię z pewnością sprawia dyskomfort, ale zwykle ból mięśni mija samoistnie po kilku dniach. Powodem do niepokoju może być przewlekły ból mięśni i stawów oraz towarzyszące temu osłabienie. W jakich schorzeniach symptomem może być ból mięśni?
Ból mięśni – jak powstaje?
Ból mięśni jest subiektywnym odczuciem i wrażliwość na bodźce bólowe różni się osobniczo. Najczęściej ból mięśni jest objawem uszkodzenia tkanek, będących wynikiem przeciążenia, urazu lub nadmiernego rozciągania. Może jednak też dotyczyć schorzeń układu nerwowego, chorób ogólnoustrojowych lub świadczyć o rozwijającej się infekcji np. grypie, w przypadku której odczuwany jest ból mięśni i osłabienie.
Patomechanizm występowania bólu, można podzielić na kilka etapów:
- Transdukcja – to zjawisko przetwarzania bodźca wywołującego odczucie bólowe na impuls elektryczny;
- Transmisja – to proces, który obejmuje przewodzenie impulsu elektrycznego do rdzenia i ośrodkowego układu nerwowego;
- Modulacja – zmiana natężenia działania bodźca wywołującego ból mięśni i polega na hamowaniu, pobudzaniu lub sumowaniu bodźców bólowych;
- Percepcja – to subiektywne odczuwanie bólu mięśni, umiejętność oceny jego natężenia oraz wywołane przez odczucia bólowe reakcje emocjonalne i afektywne.
Receptory, które w wyniku podrażnienia odbierają bodźce wywołujące dolegliwości bólowe to nocycpetory, a zjawisko odczuwania bólu nosi nazwę nocycepcji.
Ból mięśniowy może być aktywowany przez bodźce mechaniczne i bodźce chemiczne.
Rodzaje bólu:
- Ból receptorowy;
- Ból niereceptorowy;
- Ból fantomowy.
Ból receptorowy jest inicjowany poprzez drażnienie receptorów nerwów czuciowych. Bodźcem mogą być np. mediatory stanu zapalnego. Aktywowanie receptorów zlokalizowanych na zakończeniach nerwowych, powoduje przekazanie informacji w formie impulsu elektrycznego poprzez nerwy do rdzenia kręgowego.
Ból niereceptorowy jest najczęściej spowodowany uszkodzeniem struktur ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego. Czynnikami, które mogą wywoływać ból niereceptorowy to różnego rodzaju urazy oraz zakażenia. Może on też wynikać z niedokrwienia i tym samym niedotlenienia tkanek.
Ból mięśni może mieć też charakter fantomowy. Zjawisko to najczęściej dotyka pacjentów po amputacji danej części ciała. Ból fantomowy polega na odczuwaniu dolegliwości bólowych, mimo braku narządu lub kończyny.
Ból mięśni – funkcje odczuwania bólu
Ból w ujęciu funkcjonalnym odgrywa bardzo ważną rolę. Już pierwsze odczucia bólowe, przekazywane w formie impulsu elektrycznego do ośrodkowego układu nerwowego, sygnalizują niebezpieczeństwo. Dzięki temu jesteśmy w stanie nie dopuścić do poważniejszych uszkodzeń tkanek lub podjąć działania, mające na celu inicjację procesu regeneracji.
Funkcje bólu:
- Rola ostrzegawcza, polega na zainicjowaniu behawioralnej reakcji człowieka, która skutkuje zminimalizowaniem uszkodzenia, które może być następstwem urazu lub choroby, której towarzyszy ból mięśni.
- Funkcja ochronna, polega na tym, że odczucia bólowe mogą przysłużyć się do ograniczenia dalszego uszkodzenia tkanek.
Ból mięśni bardzo często występuje po wysiłku fizycznym, szczególnie jeśli była to aktywność wykonana po długiej przerwie. Najczęściej odczuwamy ból mięśni nóg, bóle mięśni rąk oraz ból mięśni ramion i barków. Obszar ciała, objęty dolegliwościami bólowymi jest bardzo ściśle związany z rodzajem wykonywanej aktywności. Jeżeli podczas treningu, kładziony jest nacisk na mięśnie czworogłowe uda, osoba ćwicząca będzie odczuwać ból mięśni ud z przodu. Obolałe mięśnie po treningu nie powinny być powodem do zmartwień, gdyż ból mięśni wynika z mikrouszkodzeń włókien mięśniowych, których regeneracja przebiega dość szybko i zajmuje od 24 do 72 godzin.
Dokuczliwy ból mięśni i stawów podczas treningu może być sygnałem, który uchroni nas przed poważnym urazem. Patologiczny ból mięśni to znak, że należy przerwać aktywność fizyczną, gdyż tkanki są nadmiernie przeciążone.
Ból mięśni, który towarzyszy uszkodzeniu tkanek lub chorobie wpływa na powstanie segmentarnej i ponadsementarnej odpowiedzi ośrodkowego układu nerwowego, co umożliwia organizmowi utrzymanie homeostazy w czasie postępowania procesu patologicznego.
Wyjątkiem, kiedy bóle kości i mięśni pojawiają się znacznie później niż początek choroby, jest na przykład choroba nowotworowa.
Ból mięśni – podział
Bóle mięśni, szczególnie te o charakterze przewlekłym dają powód do wizyty u lekarza. Rutynowe badania zlecane przez doktora pierwszego kontaktu, zwykle mieszczą się w granicach normy, a dalsza diagnostyka prowadzona jest przez lekarza neurologa. Specjalista przeprowadza wnikliwy wywiad chorobowy oraz dokonuje badania przedmiotowego mięśni i układu nerwowego.
Ból mięśniowy można podzielić w zależności od lokalizacji na:
- Ból mięśni miejscowy;
- Ból mięśni uogólniony.
Ból mięśni w zależności od czasu trwania dzielimy na:
- Bóle mięśniowe ostre;
- Bóle mięśniowe przewlekłe.
Ból mięśnie w zależności od przyczyny dzielimy na:
- Ból mięśni pierwotny;
- Ból mięśni wtórny.
Prawidłowa diagnoza związana z ustaleniem lokalizacji, czasu trwania oraz przyczyny umożliwia wdrożenie odpowiedniej terapii.
W jakich chorobach występuje ból mięśni?
Ból mięśni, bez względu na przyczynę jego występowania jest dolegliwością, która powoduje ogromny dyskomfort u pacjenta.
Choroby, w których przebiegu występuje ból mięśni:
- Infekcje uogólnione m.in. wirusowa, bakteryjna, grzybicza, pasożytnicza;
- Zatrucie lekami i toksynami;
- Zespół przewlekłego zmęczenia;
- Choroby tkanki łącznej;
- Polimialgia reumatyczna;
- Fibromialgia;
- Fasciomialgia – zespół bólu mięśniowo-powięziowego;
- Kurcze bolesne.
Ból uogólniony może być przyczyną różnych schorzeń, w których występuje stan zapalny. Może być wywołany przez zakażenie wywołujące takie choroby jak: grypa, ospa wietrzna, półpasiec, różyczka oraz borelioza.
Jak leczyć ból mięśni?
Leczenie bólu mięśni powinno rozpocząć się od ustalenia pierwotnej lub wtórnej przyczyny wystąpienia dolegliwości bólowych. Najczęściej leczenie bólu mięśni jest objawowe i wykorzystywane są leki, plastry, maści o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Wskazana może być także wizyta u doświadczonego fizjoterapeuty, który dzięki odpowiednim technikom masażu przyczyni się do lepszego ukrwienia i rozluźnienia bolących mięśni.
W przypadku wystąpienia infekcji, którym towarzyszy ból mięśni, oprócz zalecanej przez lekarza farmakoterapii, warto sięgnąć po naturalne środki stymulujące odporność – lecznicze preparaty na bazie jeżówki purpurowej, pelargonii afrykańskiej oraz aloesu drzewiastego. Dodatkowo odporność można wspierać, stosując odpowiednie dawki witaminy D oraz spożywając kwasy omega-3.
lek. Michał Dąbrowski