Ropień okołomigdałkowy jest objawem infekcji lokalizującej się w obrębie głębokich tkanek głowy i szyi. Zakażenie wywołuje wiele chorobotwórczych drobnoustrojów, jednak głównym sprawcą są paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A. To bakterie odpowiedzialne również za anginę ropną, której jednym z powikłań jest właśnie ropień w gardle.
Ropień okołomigdałkowy – przyczyny
Ropień okołomigdałkowy najczęściej pojawia się u nastolatków i młodych dorosłych, którzy przeszli bakteryjne zapalenie gardła, czyli anginę paciorkowcową. W jej przebiegu może dojść do ropnych nacieków w obrębie migdałków podniebiennych. Jeśli nie są odpowiednio leczone, łatwo nawracają, przybierając postać ropnia, wywołującego ból migdałka z jednej strony. Dolegliwości dwustronne występują zdecydowanie rzadziej.
Ropień okołomigdałkowy jako następstwo zakażenia
Do powstania ropnia okołomigdałkowego przyczynia się wiele mikroorganizmów. Bardzo często to liczne szczepy bakterii beztlenowych, produkujących beta-laktamazy. Spośród nich głównym sprawcą nacieków są paciorkowce beta-hemolizujące typu A (łac. Streptococcus pyogenes). Zdarza się też, że dominującym patogenem są inne drobnoustroje – gronkowiec złocisty (łac. Staphylococcus aureus) lub pałeczki grypy (łac. Haemophilus influenzae).
Ropnie w gardle mogą pojawiać się również w następstwie mononukleozy zakaźnej. To choroba o etiologii wirusowej. Wywołują ją wirusy Epsteina-Barr z rodziny Herpesviridae. Mononukleoza przynosi objawy podobne do anginy ropnej, wyróżniając się rozległym stanem zapalnym w okolicy migdałków.
Ropień okołomigdałkowy jako osobna jednostka chorobowa
Ropnie na migdałkach bywają ponadto skutkiem nieleczonej próchnicy oraz innych chorób zębów i dziąseł. W nielicznych przypadkach nie są poprzedzone żadną infekcją. Wówczas ropień okołomigdałkowy traktuje się jako osobną jednostkę chorobową. Dotyczy to przeważnie nałogowych palaczy, osób z zablokowanymi gruczołami ślinowymi, jak i przewlekle chorujących na zapalenie migdałków. Za czynnik predysponujący do nacieków i ropni gardła uważa się również osłabienie odporności.
Ropień okołomigdałkowy – objawy
Ropień okołomigdałkowy wygląda jak biała krostka w gardle. To nagromadzona treść ropna, zawierająca tkanki martwicze, które powstały w wyniku zapalenia. Ropień na migdale znajduje się dość płytko, jednak może osiągać spore rozmiary, wywołując problemy z przełykaniem i oddychaniem.
Wystąpienie ropnia okołomigdałkowego niesie szereg objawów miejscowych i ogólnych. Chorzy czują się osłabieni, mają umiarkowaną lub wysoką gorączkę, skarżą się na silny ból gardła, który utrudnia przełykanie pokarmów oraz płynów. Początkowe dolegliwości przypominają objawy przeziębienia lub anginy ropnej. Z biegiem czasu ból gardła wzrasta, może też promieniować w stronę ucha, po tej stronie ciała, gdzie znajduje się ropień. Pojawia się szczękościsk i trudności w artykulacji. Ropień w gardle sprawia, że głos jest stłumiony, nosowy, a sposób mówienia niewyraźny.
Podczas badania wyczuwa się powiększenie węzłów chłonnych szyjnych. W ich obszarze może pojawiać się tkliwość, a nawet ból. Twarz i żuchwa są obrzęknięte. Niekiedy występuje przykurcz szyi. Ponadto zauważa się asymetrię i przekrwienie fałdów podniebiennych. Zwykle widać też sam ropień, który powoduje przesunięcie chorego migdałka. Choć ropień okołomigdałkowy najczęściej diagnozuje się u ludzi młodych, zmiany ropne migdałków występują u pacjentów w każdym wieku. U osób starszych ropień migdałka często przynosi nasilone objawy i większe ryzyko wystąpienia powikłań.
O obecności ropnia okołomigdałkowego może świadczyć:
- ból migdałka z jednej strony,
- ból gardła utrudniający przełykanie,
- gorączka i dreszcze,
- bóle głowy, ucha,
- szczękościsk,
- ślinotok,
- przykry zapach z ust,
- mowa kluskowa,
- jednostronny obrzęk twarzy,
- kurcz szyi,
- powiększenie węzłów chłonnych szyjnych,
- przekrwienie fałdów podniebiennych.
Ropień okołomigdałkowy – diagnostyka
Do rozpoznania ropnia okołomigdałkowego wystarczy wywiad i badanie fizykalne. Ze względu na podobieństwo objawów do innych chorób układu oddechowego, konieczne jest różnicowanie ropnia z anginą ropną, mononukleozą zakaźną, chłoniakiem. Należy też wykluczyć obecność ropnia zagardłowego i zmian pochodzenia zębowego. Niekiedy w diagnostyce stosuje się ultrasonografię oraz tomografię komputerową. USG przezskórne lub endoskopowe jest pomocne zwłaszcza, gdy ocenę migdałów uniemożliwia szczękościsk. Badanie ultrasonograficzne pomaga również przy podejrzeniu zapalenia tkanki łącznej i rozszerzenia infekcji poza obszar okołomigdałkowy. Tomografia komputerowa oraz obrazowanie RTG pozwalają wykluczyć torbiele na migdałach (m.in. Torbiel Tornwaldta), guzy i zmiany nowotworowe.
Ropień okołomigdałkowy – leczenie
Chociaż ropnie okołomigdałkowe rzadko wywołują powikłania i najczęściej nie stanowią zagrożenia życia, wymagają szybkiego leczenia, ze względu na uciążliwe objawy. Silny ból gardła, który wywołuje niechęć do jedzenia i picia, może doprowadzić do odwodnienia organizmu. Szczególnie, gdy pojawia się szczękościsk i wysoka gorączka. W takich sytuacjach leczenie będzie odbywać się w szpitalu, natomiast gdy objawy nie są nasilone, usuwanie ropnia można zaplanować i wykonać w trybie ambulatoryjnym.
Leczeniem ropnia okołomigdałkowego zajmuje się przede wszystkim laryngolog (ewentualnie przeszkolony w tym kierunku lekarz rodzinny). Działanie zachowawcze jest przeważnie niewystarczające, stosuje się je przy naciekach, z kolei przy ropniach przeprowadza się krótki zabieg chirurgiczny. Lekarz znieczula pacjenta miejscowo, po czym nacina ropień i przeprowadza drenaż lub aspirację igłową. Tym sposobem usuwa nagromadzoną ropę z migdałka. W każdym przypadku leczenia ropni niezbędna jest antybiotykoterapia. Lekiem pierwszego rzutu w zakażeniach paciorkowcowych jest penicylina. Uczulonym na tę substancję podaje się klindamycynę. Aby przyspieszyć leczenie, niekiedy do antybiotykoterapii włącza się leki sterydowe.
Jeśli w wywiadzie okazuje się, że pacjent ma nawracające ropnie lub częste anginy, należy wziąć pod uwagę tonsillektomię, czyli zabieg usunięcia migdałków. W okresie rekonwalescencji lekarz może zlecić stosowanie maści z bakteriobójczym metronidazolem. Konieczne jest również przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej oraz wspieranie odporności. W tym celu warto stosować preparaty lecznicze zawierające aloes drzewiasty, a także przestrzegać zasad zdrowej diety.
W leczeniu ropnia okołomigdałkowego schemat postępowania może być następujący:
- rozpoznanie,
- nacięcie ropnia i aspiracja igłowa lub drenaż,
- wdrożenie antybiotykoterapii na 10-14 dni,
- postępowanie prewencyjne,
- higiena jamy ustnej,
- wspieranie systemu immunologicznego.
Lek. Michał Dąbrowski