Nadmierna senność to ogromny problem, który dotyka w dużej mierze społeczeństwa krajów wysoko rozwiniętych. Poprawa jakości życia, łatwy dostęp do jedzenia oraz medycyna na wysokim poziomie, nie są w stanie zapobiec postępującej hipersomnii. Czego objawem jest nadmierna senność?
Nadmierna senność, a niedobór snu
Najbardziej prozaicznym powodem nadmiernej senności jest deficyt snu. Jednorazowe epizody zaburzonej nocnej regeneracji, nie powinny mieć wpływu na funkcjonowanie organizmu. Często obserwowana jest nadmierna senność u nastolatków. Młodzi ludzie odbierają bardzo dużo informacji ze świata zewnętrznego. Dostęp do multimediów i wirtualnego świata może u tych osób zaburzać rytm dobowy. Dodatkowo stymulacja niebieskim światłem, które jest emitowane przez monitor komputera, czy tabletu hamuje produkcję melatoniny.
Senność u dziecka świadczy o niezaspokojonej potrzebie regeneracji, a ta ma bezpośrednie przełożenie na tempo wzrostu i prawidłowy rozwój młodego organizmu.
Nadmierna senność i zmęczenie w ciągu dnia jest także częstym zjawiskiem u osób dorosłych, które w świadomy sposób rezygnują z nocnej regeneracji na rzecz obowiązków zawodowych. Należy pamiętać, że praca w nocy nie jest tak efektywna, jak wysiłek umysłowy po ośmiu godzinach snu. Dodatkowo w tej sytuacji zwykle dochodzi wysoki poziom stresu, który wpływa na wzmożoną produkcję kortyzolu, co uniemożliwia zaśnięcie. Pobudzanie organizmu wysokimi dawkami kofeiny następnego dnia powoduje wzrost ciśnienia tętniczego i przyspieszoną akcję serca. Przy obciążonym układzie sercowo-naczyniowym wzrasta ryzyko zawału lub udaru.
Nadmierna senność w infekcjach
Walka z patogenami chorobotwórczymi jest dla organizmu dużym obciążeniem, dlatego jednym z objawów występujących przy infekcji jest nadmierna senność. Towarzyszące dolegliwości bólowe – gorączka, ból głowy, ból zatok, ból gardła i kaszel sprawiają, że pacjent czuje się zmęczony, a ukojenie i odpoczynek przychodzi wraz ze snem. Wzmożona praca układu immunologicznego także generuje wydatek energetyczny i spalanie kalorii. Towarzyszący zwykle w chorobie brak apetytu powoduje, że podaż energii jest niewspółmierna do zapotrzebowania. Osłabienie organizmu, apatia i nadmierna senność, które są obserwowane podczas choroby, uniemożliwiają podejmowanie jakichkolwiek aktywności. Jest to mechanizm, dzięki któremu organizm może skupić się na walce z infekcją. Podczas snu, zachodzą także wszelkie procesy naprawcze i regeneracyjne, stąd tak ważne w trakcie trwania infekcji jest zapewnienie organizmowi odpowiedniej do stanu fizjologicznego, najlepiej większej niż zazwyczaj ilości snu.
Nadmierna senność w chorobach metabolicznych
U osób, które dotyka nadmierna senność po jedzeniu, zwykle występują zaburzenia gospodarki cukrowej. Dotyczy to pacjentów chorych na cukrzycę, jak i u tych ze zdiagnozowaną insulinoopornością lub hiperinsulinemią. Uczucie senności po jedzeniu jest klasycznym objawem hipoglikemii, czyli silnego spadku poziomu glukozy we krwi. Wysokie spożycie cukrów prostych drastycznie podnosi poziom cukru. Wydzielana w odpowiedzi insulina jest hormonem, który wpływa na obniżenie glukozy. Jest to naturalny, fizjologiczny mechanizm utrzymania homeostazy organizmu. Jeśli jednak trzustka produkuje nadmierną ilość insuliny, prowadzi to do zbyt szybkiego spadku poziomu glukozy. U cukrzyków typu I do niedocukrzenia może dojść w wyniku niewłaściwie dobranej dawki insuliny podawanej sztucznie.
Objawy hipoglikemii:
- drżenie rąk i ciała;
- zawroty głowy;
- zaburzenia równowagi;
- nadmierna senność;
- silne uczucie głodu;
- nadmierna potliwość;
- przyspieszona akcja serca;
- zaburzenia widzenia;
- utrata przytomności.
Objawy te mogą występować w niewielkim stopniu, jednak nagła nadmierna senność oraz utrata przytomności są symptomami, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu.
Nadmierna senność w anemii
Nadmierna senność i zmęczenie często towarzyszą osobom z niedokrwistością. Niski poziom erytrocytów i pozostałych parametrów czerwonokrwinkowych oznacza poważne zaburzenie układu krwiotwórczego. Wiąże się także z niewłaściwą dystrybucją tlenu do tkanek narządów. Niedotlenienie organizmu daje między innymi objaw nadmiernej senności i osłabienia. W badaniach widać niski poziom żelaza i ferrytyny, która mówi o zmagazynowanym poziomie tego pierwiastka. Niedokrwistość może być spowodowana także niedoborem witamin z grupy B, a przede wszystkim witaminy B12 i kwasu foliowego.
Zaburzenie to może wynikać z niskiej podaży tych składników lub z nieprawidłowego wchłaniania. Na anemię mogą cierpieć osoby bez względu na wiek i masę ciała. Często na niedokrwistość chorują osoby otyłe, które stosują niewłaściwą dietę, która dodatkowo obciąża organizm. Zbyt mocno przetworzone jedzenie, zawierające tłuszcze trans i cukry proste mogą powodować nadmierną senność i permanentne zmęczenie. Najlepszym źródłem żelaza hemowego są produkty pochodzenia zwierzęcego, mięso i podroby. Żelazo też zawierają zielone warzywa, kasze i pestki.
Objawy anemii:
- nadmierna senność;
- podatność na zmęczenie;
- zawroty głowy;
- brak apetytu;
- blada skóra;
- pękające kąciki ust;
- wypadające włosy;
- łamliwe paznokcie.
Nadmierna senność w chorobach tarczycy
Osobom cierpiącym na niedoczynność tarczycy towarzyszy senność i chroniczne zmęczenie. Niedobór hormonów tarczycy może prowadzić do chorób układu sercowo-naczyniowego oraz zaburzeń metabolicznych. Pacjenci oprócz przewlekłej senności mają obniżony nastrój i ciągłe uczucie zimna. Dodatkowo występuje u nich problem z utratą nadmiernej masy ciała.
Coraz częściej diagnozuje się u pacjentów z niedoczynnością tarczycy chorobę Hashimoto o podłożu autoimmunologicznym. Organizm traktuje własną tarczycę jako ciało obce i reakcja obronna jest skierowana we własne tkanki.
Objawy niedoczynności tarczycy:
- nadmierna senność;
- męczliwość mięśni;
- ciągłe uczucie zimna;
- stany depresyjne;
- płytki oddech;
- zaparcia;
- problemy z koncentracją;
- przybieranie na wadze;
- wypadanie włosów;
- zaburzenia płodności.
Objawy te mogą nie być jednoznacznie odczytane, stąd należy w ramach profilaktyki zdrowotnej kontrolować poziom hormonów tarczycy i wykonywać badanie ultrasonograficzne organu.
Nadmierna senność, a depresja
Nadmierna senność w depresji występuje bardzo często. Chory traci chęć do życia, odsuwa się od codziennych obowiązków i dużo czasu spędza w łóżku, zwykle w zaciemnionym pokoju. Depresję należy rozumieć jako przewlekły zespół zaburzeń nastroju. Depresja rozwija się przez miesiące i niezdiagnozowana może trwać lata, przez które dochodzi do powolnego wyniszczenia organizmu przez odczuwanie smutku i niechęci do aktywnego życia społecznego. Nadmierna senność, która towarzyszy depresji powoduje, że osoba chora zamyka się w domu i unika kontaktu z innymi ludźmi. Pacjent odczuwa senność w ciągu dnia, a w nocy może mieć problemy z zaśnięciem, co powoduje zaburzenie rytmu dobowego.
Towarzyszący smutek, apatia i zobojętnienie odcinają, utrudniają kontakt z otoczeniem. Dodatkowo osoba w depresji czuje nieuzasadniony lęk i niepokój oraz notoryczne poczucie zagrożenia.
Objawy depresji:
- obniżenie nastroju;
- nadmierna senność,
- obniżenie aktywności psychoruchowej;
- zaburzenia lękowe.
W zaburzeniach psychicznych stosuje się farmakoterapię w celu poprawy stanu pacjenta. Niektóre z nich, szczególnie te wykorzystywane w schizofrenii i zaburzeniach lękowych mogą powodować nadmierną senność.
Nadmierna senność – jak jej zapobiegać?
Nadmierna senność i przewlekłe zmęczenie świadczą o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu organizmu. W pierwszej kolejności należy zdiagnozować przyczynę nadmiernej senności. Warto wykonać podstawowe badania lekarskie, które pomogą wykluczyć takie przyczyny nadmiernej senności jak: cukrzyca, niedokrwistość, czy choroby tarczycy.
Jak dbać o zdrowy sen?
- Zadbaj o higienę snu.
Najlepsze warunki dla sennej regeneracji to właściwie zaciemnione, wywietrzone pomieszczenie. Ważna jest też odpowiednia temperatura, gdyż zbyt wysoka nie sprzyja nocnemu odpoczynkowi.
- Zadbaj o zdrową dietę.
Odpowiednio zbilansowane posiłki, odpowiednia podaż warzyw i owoców dostarczy odpowiednie ilości białka, węglowodanów i tłuszczów oraz witamin i minerałów, które będą miały zbawienny wpływ na prawidłową regenerację ustroju.
- Wzmocnij odporność organizmu.
Jeśli nadmierna senność jest związana z infekcją warto wspomóc pracę układu odpornościowego do walki z patogenami. Do poprawy odporności warto wykorzystać fitoterapię. Naturalne preparaty lecznicze na bazie pelargonii afrykańskiej, jeżówki purpurowej oraz aloesu drzewiastego mają działanie immunomodulujące i poprawiają ogólną kondycję organizmu, wspierając układ immunologiczny.
lek. Michał Dąbrowski