Długie gojenie się ran to patologiczny stan tkanki/narządu, który pozostaje w ciągłym stanie zapalnym. Upośledzona regeneracja trudno gojącej się rany może być wynikiem nieprawidłowej pracy układu immunologicznego i efektem spadku odporności. Jakie są skutki wolnego gojenia się ran i jak postępować w przypadku powolnego gojenia ran?
Długie gojenie ran – z czego wynika?
Długo gojąca się rana jest określana mianem rany przewlekłej. W przypadku wystąpienia długo gojącej się rany odbudowa fizjologiczna uszkodzeń ciągłości skóry nie zachodzi prawidłowo, a długie leczenie nie daje oczekiwanych rezultatów. Długo gojącej się ranie towarzyszy zwykle znaczny ubytek naskórka, zaczerwienienie i obrzęk, co świadczy o toczącym się w organizmie stanie zapalnym. Długo niegojąca się rana współistnieje zwykle z martwicą tkanek i owrzodzeniami skóry. Gdy dojdzie do zropienia rany pojawia się wysięk i fetor, a pacjent odczuwa dotkliwe dolegliwości bólowe. Nie należy lekceważyć problemów natury psychicznej, które wywołane są oszpeceniem ciała i strachem przed skutkami trudno gojącej się rany. U pacjenta dodatkowo mogą występować zaburzenia wodno-elektrolitowe.
Niegojące się rany są dużym obciążeniem dla organizmu człowieka. Ze względu na brak podstawowej bariery, która ma za zadanie chronić ustrój przed kontaktem z patologicznymi mikroorganizmami, występuje większa podatność na zakażenia wirusowe, bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze.
Czynniki ryzyka długiego gojenia ran:
- podeszły wiek;
- obniżona odporność;
- niedożywienie;
- obecność chorób przewlekłych np. cukrzyca;
- choroby nowotworowe;
- palenie tytoniu;
- nadużywanie alkoholu.
Na długie gojenie ran mogą mieć też wpływ czynniki bezpośrednio oddziałujące na niegojącą się ranę takie jak: urazy mechaniczne, obecność ciała obcego, zakażenie długo gojącej się rany oraz martwica tkanek. Nie należy uciskać okolic ciała zlokalizowanych nieopodal długo gojącej się rany. Niedokrwienie chorobowo zmienionego obszaru powoduje brak podaży tlenu i składników odżywczych, które będą kluczowe w procesie leczenia rany. W skrajnych sytuacjach może dojść do amputacji objętej martwicą części ciała. Zwykle dotyczy to stopy cukrzycowej.
Długo gojąca się rana – co robić?
Przed rozpoczęciem pielęgnacji i leczenia długo gojącej się rany należy przeprowadzić dokładną ocenę uszkodzonego miejsca. Przy czym weryfikacja powinna obejmować obok uszkodzenia tkanek stan psychiczny pacjenta. Kluczowe w zastosowaniu prawidłowej terapii będzie ustalenie prawdopodobnej przyczyny wystąpienia trudno gojącej się rany oraz wyeliminowanie wszystkich czynników, pogłębiających patologiczny stan związany z poważnym uszkodzeniem naskórka i tkanek.
Wstępna diagnoza długo gojącej się rany powinna obejmować:
- obecność wysięku;
- występowanie krwawienia;
- wydobywający się zapach;
- obecność świądu;
- intensywność odczuwanego bólu.
Przy otwartej, długo gojącej się ranie należy ograniczyć w jak największym stopniu namnażanie się bakterii, które będą utrudniały proces gojenia. W przypadku występowania ropiejącej rany i wzmożonego wysięku utrudnione jest założenie i utrzymanie opatrunku. Dodatkowo wilgotne i ciepłe środowisko stwarza optymalne warunki do rozwoju zakażeń bakteryjnych i namnażania drobnoustrojów tlenowych oraz beztlenowych.
Niezbędne w przypadku niegojącej się rany jest prawidłowe jej zabezpieczenie w postaci prawidłowo założonego opatrunku, który zapewni właściwy poziom higieny i ograniczy dotkliwość objawów towarzyszących długo gojącej się i sączącej się, ropiejącej rany.
Leczenie trudno gojącej się rany
Długie gojenie ran wiąże się z zapewnieniem choremu właściwej opieki pielęgniarskiej. Szczególnie jeśli wystąpi zakażenie rany, domowe leczenie może okazać się niewystarczające i nieskuteczne. W sytuacji, kiedy dojdzie do zakażenia bakteryjnego, konieczne będzie podanie odpowiedniego antybiotyku, który powstrzyma rozwój chorobotwórczych drobnoustrojów.
Zabezpieczenie trudno gojącej się rany polega na:
- dokładne oczyszczenie rany;
- usunięcie martwiczych tkanek;
- zapewnienie ścisłego przylegania opatrunku do rany;
- ograniczenie wydzielania nieprzyjemnego zapachu;
- zapewnienie termoregulacji i przepływu powietrza;
- zapewnienie optymalnego pH skóry.
Do oczyszczenia trudno gojącej się rany wykorzystuje się m.in. hydroterapię 0,9% stężeniem NaCl wymieszanym z preparatem antyseptycznym.
Dobór opatrunku na niegojące się rany jest uwarunkowany rozległością rany, natężeniem wpływu czynników zewnętrznych oraz ogólnym stanem osoby dotkniętej problemem. Dodatkowo inaczej będzie zabezpieczana niegojąca się rana na głowie, otwarte rany na nogach, czy niegojąca się rana w nosie.
W sytuacji, kiedy doszło do zakażenia rany i na jej powierzchni rozwija się infekcja, stosuje się opatrunki ze srebrem na trudno gojące się rany. Jony srebra wykorzystywane do zabezpieczania źle gojącej się rany, wykazują wysoką skuteczność w neutralizowaniu chorobotwórczych drobnoustrojów oraz ograniczają rozprzestrzenianie się nieprzyjemnego zapachu z miejsca zajętego infekcją. Dodatkowo opatrunki ze srebrem na źle gojące się rany mogą stanowić alternatywę dla klasycznej farmakoterapii.
W przypadku wystąpienia sączącej się rany wykorzystywane są gąbki poliuretanowe, które utrzymują właściwą temperaturę, wilgotność oraz zapewniają wymianę gazową. Nadmierna ilość wydzieliny może być odprowadzana przy użyciu materiałów hydrokoloidowych oraz opatrunków typu hydrofiber, które dodatkowo hamują rozwój bakterii.
Długie gojenie ran, a odporność
W przypadku występowania długo gojącej się rany należy przede wszystkim zadbać o odporność organizmu – wspomóc pracę układu immunologicznego.
Kluczowa będzie odpowiednio zbilansowana dieta, z właściwą zawartością białka, aby wspomóc procesy regeneracyjne i przyspieszyć gojenie rany. Warzywa i owoce powinny stanowić podstawę menu, ze względu na zawartość witamin i minerałów, na które organizm w trakcie rekonwalescencji wykazuje zwiększone zapotrzebowanie.
Zdecydowanie należy zrezygnować ze wszelkiego rodzaju używek, takich jak alkohol i papierosy, ograniczyć stres i wdrożyć ćwiczenia relaksacyjne. Pacjent z trudno gojącą się raną, potrzebuje często wsparcia psychologicznego, ze względu na negatywne emocje związane z oszpeceniem ciała.
Warto w miarę możliwości umożliwić pacjentowi przebywanie na świeżym powietrzu, ewentualnie zadbać o regularne wietrzenie pomieszczenia, w którym chory przebywa.
Na odporność organizmu ma wpływ także prawidłowy rytm okołodobowy związany cyklem snu i czuwania. W trakcie snu zachodzą procesy naprawcze i regeneracyjne.
lek. Michał Dąbrowski