Morsowanie, to termin określający działanie zimna na ludzki organizm. Kąpiel w zimnej wodzie, przy niskiej temperaturze otoczenia, może się z pozoru wydawać ekstremalnym doświadczeniem, jednak jest wiele dowodów na to, że morsowanie i zdrowie to bardzo dobre połączenie. Morsowanie – jak zacząć, przeciwwskazania i zalety morsowania.
Morsowanie – co to jest?
Morsowanie, to nic innego jak krótka kąpiel w zimnej wodzie w okresie późnej jesieni, zimy i wczesnej wiosny, kiedy temperatura na zewnątrz nie przekracza kilku stopni Celsjusza.
Krioterapia jest jednym z zabiegów z powodzeniem wykorzystywanym w fizjoterapii ze względu na działanie uśmierzające ból i wspomagające regenerację uszkodzonych tkanek. Morsowanie to rodzaj krioterapii ogólnej, gdyż całe ciało poddane jest działaniu niskiej temperatury i tym różni się od krioterapii lokalnej, podczas której niska temperatura oddziałuje na wybrany fragment tkanek.
Efekty leczenia zimnem są zależne od wykorzystywanej temperatury, prędkości, z jaką schładzane są tkanki oraz czasu ekspozycji na zimno. Warto podkreślić, że wrażliwość na działanie niskich temperatur ma charakter indywidualny i zależy od subiektywnej wrażliwości osoby morsującej.
O ile lokalna krioterapia ma na celu zahamowanie procesów zapalnych przez skurcz naczyń tętniczych, o tyle ogólnoustrojowe działanie zimna, jakim jest morsowanie, powoduje wstrząs termiczny i silne pobudzenie układu naczyniowego. Podczas tego procesu dochodzi do obkurczenia powierzchniowego unaczynienia, a krew zaczyna mocniej krążyć, docierając do narządów i tkanek głębiej umiejscowionych, niejako chroniąc je przed zimnem. Zjawisko to nosi miano centralizacji krążenia, podczas którego następuje niedokrwienie i następnie dochodzi do reperfuzji, czyli przywrócenia krążenia we wcześniej zamkniętym naczyniu, czy niedokrwionym narządzie.
Morsowanie – jak działa na organizm?
Co dzieje się w organizmie podczas morsowania? Działanie zimna na organizm można podzielić na dwie fazy.
Morsowanie – pierwsza faza tzw. niedokrwienia podczas której:
- Następuje zwężenie naczyń krwionośnych, skóra blednie.
- Dochodzi do ograniczenia przepływu krwi przez skórę, przez co organizm broni się przed utratą ciepła.
- Zwiększa się lepkość krwi, co powoduje ograniczenie perfuzji (przepływu krwi przez tkanki).
- Następuje obniżenie temperatury ciała (skóry, mięśni i stawów).
- Dochodzi do zmniejszenia przemiany materii.
- Następuje obniżenie przewodnictwa nerwowego.
- Podnosi się próg bólowy.
- Zwiększa się napięcie mięśni i naczyń krwionośnych.
- Podnosi się ciśnienie tętnicze i żylne krwi.
Morsowanie – druga faza następuje po 3-5 minutach to tzw. reperfuzja, podczas której:
- Następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych, poprawia się ukrwienie skóry, obserwowany jest rumień.
- Podnosi się temperatura ciała.
- Następuje wzrost przemiany materii.
- Dochodzi do spadku napięcia mięśniowego oraz napięcia ścian naczyń krwionośnych.
- Obniża się ciśnienie tętnicze i żylne krwi.
Morsowanie – zalety
Morsowanie, nie byłoby tak popularne, gdyby nie pozytywy, jakie niesie ze sobą kąpiel w zimnej wodzie. Kąpiele zimowe mają wielu zwolenników, którzy z niecierpliwością czekają na rozpoczęcie sezonu na morsowanie.
W kontekście morsowania nie sposób nie wspomnieć o wpływie, jaki ma na zdrowie, a w szczególności na odporność organizmu.
Jakie są zalety morsowania?
- Ekspozycja na zimno daje efekt przeciwbólowy, łagodzi dolegliwości bez stosowania farmakoterapii.
- Morsowanie wspomaga leczenie urazów i kontuzji poprzez spowolnienie miejscowego metabolizmu (niedotlenienia tkanek oraz pourazowej czynności enzymów), do którego dochodzi wskutek wychłodzenia tkanek.
- Morsowanie wpływa na poprawę odporności, gdyż zimno stymuluje komórki układu immunologicznego. Kąpiele w zimnej wodzie powodują poprawę parametrów układu białokrwinkowego, czyli zwiększa się ilość limfocytów, monocytów oraz poprawę aktywności interleukiny-6.
- Morsowanie chroni przed działaniem wolnych rodników.
- Morsowanie poprawia tolerancję na zimno i powoduje hartowanie ciała.
- Morsowanie wpływa na stawy, głównie poprawia ich ruchomość. Dodatkowo przeciwobrzękowe działanie zimna sprawia, że tkanki w ich obrębie są lepiej dotlenione.
- Morsowanie działa przeciwdepresyjnie i wpływa na poprawę nastroju.
- Kąpiel w zimnej wodzie daje pokłady energii i znosi uczucie zmęczenia.
Morsowanie, a medycyna? Zimne kąpiele z medycznego punktu widzenia z pewnością przynoszą wiele korzyści dla organizmu, wspierają fizjologiczne procesy naprawcze poprzez lepsze dotlenienie tkanek i wzmożoną pracę mitochondriów. Dodatkowo zimno wpływa na poprawę samopoczucia, ma działanie antyoksydacyjne i powoduje wsparcie odporności, co ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania organizmu i reakcji immunologicznej na infekcje.
Należy jednak zachować pewne środki ostrożności, gdyż gwałtowne wychłodzenie bez odpowiedniego przygotowania może być ryzykowne, szczególnie gdy morsowanie odbywa się na otwartym akwenie wodnym.
Morsowanie – jakie są przeciwwskazania?
Morsowanie mimo wszystkich korzyści zdrowotnych, jakie ze sobą niesie, ma pewne ograniczenia i istnieją przeciwwskazania do korzystania z zimowych kąpieli. Najlepiej uzyskać rekomendację lekarza, który przeprowadzi badania oceniające stan zdrowia i indywidualne predyspozycje do kąpieli w zimnej wodzie.
Przeciwwskazania do morsowania:
- niewydolność oddechowo-krążeniowa;
- przecieki żylno-tętnicze w płucach;
- ciężkie stadia dusznicy bolesnej spontanicznej;
- choroby dróg oddechowych o różnej etiologii;
- przebyty zawał serca;
- przebyty udar mózgu;
- wrodzone wady i zaburzenia rytmu serca;
- owrzodzenia i otwarte rany;
- epilepsja (padaczka);
- niedoczynność tarczycy;
- ciąża;
- choroby, w których przebiegu zachodzi brak tolerancji zimna np. choroba Raynauda.
Nie należy podejmować się morsowania po spożyciu alkoholu i innych środków psychoaktywnych, ze względu na brak możliwości racjonalnej oceny sytuacji i prawidłowej reakcji na wychłodzenie organizmu.
Morsowanie nie jest także zalecane osobom powyżej 65. roku życia ze względu na możliwe zmiany miażdżycowe oraz troficzne naczyń krwionośnych, które mogą utrudniać lub uniemożliwiać właściwą reakcję na zimno. Dodatkowo zagrożenie może budzić ryzyko zatorów i zakrzepów w układzie żylnym.
Morsowanie – jak się przygotować do kąpieli w zimnej wodzie?
Morsowanie, a zdrowie jest wypadkową nie tylko stanu organizmu, ale także odpowiedniego przygotowania do zimnej kąpieli.
- Wykonanie krótkiej, kilkuminutowej rozgrzewki, która poprawi ukrwienie i przygotuje mięśnie do ochłodzenia.
- Zaopatrzenie się w czapkę i rękawiczki, które ochronią miejsca ciała, które nie będą zanurzane w wodzie.
- Buty neoprenowe zapewnią ciepłotę stopom, co umożliwia dłuższą ekspozycję na zimno podczas morsowania.
Właściwe przygotowanie do morsowania pozwoli uniknąć następstw szoku termicznego, podczas którego może dojść do tachykardii, hiperwentylacji oraz zmniejszenie zdolności psychoruchowych. Naturalną reakcją organizmu na wychłodzenie jest drżenie mięśniowe oraz odczuwalne zmęczenie, dlatego morsowanie powinno ograniczać się do zanurzenia w zimnej wodzie na bezpiecznej głębokości, aby umożliwić szybką ewakuację na brzeg i ogrzanie ciała.
Lek. Michał Dąbrowski