Dreszcze u osób zdrowych powstają najczęściej w wyniku uczucia zimna wywołanego nagłą zmianą temperatury otoczenia. Wystąpienie dreszczy należy traktować jako sygnał ostrzegawczy wysyłany przez organizm. Dreszcze i gorączka, zimne poty w nocy są ewidentnym objawem choroby i reakcją organizmu na toczący się stan zapalny. W jakich jeszcze sytuacjach obserwujemy dreszcze i nagłe uczucie zimna?
Co to są dreszcze?
Dreszcze to pojawiające się cyklicznie, w krótkich odstępach, drobnofaliste, mimowolne, nieskoordynowane skurcze mięśni powodujące drżenie ciała. Dreszcze są wywołane nagłą zmianą temperatury ciała i występują zarówno u człowieka, jak i zwierząt stałocieplnych. Dreszcze mogą występować pod wpływem czynników wewnętrznych (np. infekcje) i zewnętrznych (np. temperatura otoczenia).
Czucie ciepła i zimna są odbierane przez receptory tzw. eksteroreceptory. Jednak, aby zmiany temperatury zostały w prawidłowy sposób odczytane, wygenerowany został impuls nerwowy, musi być to nagłe uczucie zimna lub gorąca.
Bodziec progowy dla zmian temperatury musi wówczas wynosić:
- Spadek temperatury skóry o 0,004 stopnia Celsjusza na sekundę w przedziale temperatury pomiędzy 10-41 stopni.
- Wzrost temperatury skóry o 0,001 stopnia Celsjusza na sekundę w przedziale temperatury pomiędzy 20-45 stopni.
Wysoka temperatura ciała wywołuje dreszcze m.in. w przebiegu ostrych chorób zakaźnych takich jak dur plamisty, malaria, czy ciężka postać grypy. Wówczas także pojawia się pełne spektrum objawów chorobowych takich jak: zimne dreszcze w nocy, gorączka, ból głowy, ból brzucha, ból gardła i kaszel.
Z kolei w przypadku ochłodzenia organizmu w pierwszej kolejności obserwujemy nagłe uczucie zimna, podczas którego dochodzi do zwężenia naczyń krwionośnych. Zmniejszeniu ulega dopływ krwi do kończyn górnych i dolnych, co ma na celu ograniczenie utraty ciepła przez skórę. Tym samym odczuwane jest drętwienie palców rąk i stóp. Dreszcze bez gorączki i drgawki z zimna pojawiają się wówczas, kiedy dla utrzymania ciepła, nie wystarcza organizmowi zwężenie naczyń krwionośnych. Występowanie silnych dreszczy i ciarki na plecach w hipotermii ma na celu produkcję ciepła i jest wynikiem samoczynnego drżenia mięśni. Stąd pojawiające się silne dreszcze, nagłe uczucie zimna rzadko oznaczają początek choroby, a stanowią mechanizm obronny organizmu przed wychłodzeniem i utratą ciepłoty ciała.
Dreszcze – przyczyny
Dreszcze, manifestowane jako mimowolne skurcze mięśni, są sygnałem alarmowym wysyłanym przez organizm. Dlatego warto szukać przyczyny i odpowiedzi na pytanie, co oznaczają dreszcze.
Przyczyny występowania dreszczy:
- infekcja;
- choroby przewlekłe;
- stres;
- nagła zmiana temperatury;
- zatrucie pokarmowe;
- zatrucie alkoholowe;
- udar słoneczny;
- nadmierny wysiłek fizyczny;
- zmiany hormonalne np. menopauza;
- niedobór snu;
- zaburzenia psychiczne.
Dreszcze i gorączka w infekcji są naturalnym objawem towarzyszącym chorobie. To, w jaki sposób organizm zwalcza chorobę, uzależnione jest w dużej mierze od sprawnie funkcjonującego układu odpornościowego. Osoby z wysoką odpornością dużo szybciej i łagodniej przechodzą choroby zakaźne i przeziębienia. Często nawet bezobjawowo. U pacjentów z obniżoną odpornością reakcja immunologiczna jest dużo słabsza i wówczas dochodzi do występowania wszystkich objawów takich jak zimne dreszcze, wysoka gorączka, katar, czy ból gardła. Dreszcze mogą także występować jako objaw pewnych stanów organizmu, które towarzyszą chorobom przewlekłym m.in. chorobom układu krążenia i chorobom metabolicznym. Dreszcze obserwowane są także jako reakcja alergiczna organizmu na kontakt z antygenem. W przypadku silnej alergii może dojść do wstrząsu anafilaktycznego i jest to stan zagrażający życiu.
W jakich chorobach występują dreszcze?
- cukrzyca – podczas epizodów hipoglikemii;
- niedoczynność tarczycy;
- niedokrwistość;
- niedożywienie;
- zakażenia układu moczowego;
- zapalenie gruczołu krokowego;
- gruźlica;
- ostre zapalenie osierdzia;
- ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek;
- alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych;
- ropień płuc;
- różyczka;
- choroba nowotworowa.
Dreszcze w nocy i nagłe uczucie zimna mogą towarzyszyć stanowi fizjologicznemu, jakim jest ciąża. Zwykle ich postać nasilona występuje w pierwszym trymestrze ciąży i są uwarunkowane szeregiem zmian hormonalnych związanych z zapłodnieniem i zagnieżdżeniem się komórki jajowej. Wówczas może dojść do wzrostu temperatury ciała, występują mdłości i dreszcze. Nie jest to powód do niepokoju, należy jedynie dbać o gospodarkę wodno-elektrolitową, aby zapobiegać ewentualnemu odwodnieniu.
Dreszcze – jak sobie z nimi radzić?
W przypadku wystąpienia dreszczy należy w pierwszej kolejności ustalić ich przyczynę. Jeżeli skurcze mięśni są wywołane gwałtownym obniżeniem temperatury, występują dreszcze bez gorączki, należy niezwłocznie doprowadzić do ogrzania ciała. Specyficzną formą wspierania odporności jest morsowanie, czyli adoptowanie organizmu do bardzo niskich temperatur. Wówczas dochodzi do zwężenia naczyń krwionośnych, szybszego przepływu krwi oraz występują dreszcze z zimna. Zaadoptowani do niskich temperatur są także nurkowie, himalaiści oraz sportowcy uprawiający zimowe dyscypliny. Z pewnością uczucie zimna i czasem występujące dreszcze z powodu niskich temperatur to ich naturalne środowisko.
Dreszcze i gorączka, zimne poty w nocy i ciarki na plecach z pewnością zwiastują chorobę. W zależności od nasilenia objawów należy rozpocząć terapię w domu, wspomagając się naturalnymi preparatami leczniczymi zawierającymi m.in. jeżówkę purpurową, pelargonię afrykańską i aloes drzewiasty. Rośliny te mają udowodnione działanie immunomodulujące, przez co wspierają organizm do walki z infekcją. Jeżeli obok dreszczy dochodzą bóle mięśni, zatok, ból głowy i kaszel, należy niezwłocznie udać się po poradę do lekarza, który wystawi diagnozę i zaproponuje kierunek terapii.
lek. Michał Dąbrowski