Katar – objaw spadku odporności. Jak sobie z nim radzić?

Katar, czyli nieżyt nosa to choroba, którą bardzo łatwo możesz się zarazić. Rodzice mogą walczyć z katarem u swoich dzieci nawet kilkanaście razy w ciągu jednego roku. Choć zarażenie się przychodzi bardzo łatwo, to walka z dolegliwością może trwać wiele dni. Katar jest jednym z pierwszych objawów spadku odporności. Jak sobie z nim radzić? Co zrobić, żeby go pokonać?

Czym jest katar i jakie są jego rodzaje?

Nieżyt nosa nazywany jest katarem. O zarażenie najłatwiej w miejscach publicznych, np. w środkach komunikacji miejskiej, sklepach czy urzędach. Kiedy kichamy, rozprzestrzeniamy tysiące wirusów, które poszukują nowego obiektu. Najczęściej katar dopada nas w okresie jesienno-zimowym i na początku wiosny, ale może on dokuczać również latem. Z reguły wodnisty katar jest przez nas bagatelizowany – jesteśmy pewni, że dolegliwość ta minie samoistnie w ciągu kilku dni. Tymczasem nieleczony nieżyt nosa może doprowadzić do poważnych powikłań, takich jak choćby zapalenie oskrzeli. Okazuje się również, że występujący często, długotrwały katar może stanowić przyczynę niszczenia śluzówki nosa, przez co traci ona swoją funkcję ochronną.

Choroba przebiegać może w trzech fazach:

• naczyniowej – trwa od 3 do 5 dni. Organizm jest atakowany przez wirusy, musi się bronić i wówczas pojawiają się pierwsze dolegliwości: wyciek z nosa, stan podgorączkowy lub gorączka.
• komórkowej – w miejscu rzadkiej wydzieliny pojawia się gęsty katar. Samopoczucie jest gorsze, choremu zaczyna brakować siły, oddychanie jest utrudnione.
• wtórnego zakażenia bakteryjnego – objawia się ropnym katarem i złym samopoczuciem, w fazie tej może wystąpić wysoka gorączka i konieczne może okazać się podanie antybiotyku.

Rodzaje kataru

Wybór odpowiedniego sposobu leczenia jest podstawowym krokiem dla szybkiego wyzdrowienia. W pierwszym kroku należy jednak ocenić, z jakim rodzajem kataru mamy do czynienia. Może to być katar:

• wirusowy – najczęściej źródłem kataru są wirusy, a przede wszystkim rhinowirusy. Do zarażenia się nim, wystarczy przebywanie w jednym pomieszczeniu z zakatarzoną osobą. W początkowej fazie choroby wydzielina jest wodnista, następnie śluzowa – raczej nie pojawia się żółta wydzielina z nosa, częściej biała lub białożółta. Mogą występować problemy z oddychaniem, możliwy jest kaszel. Katar najbardziej dokuczliwy jest w przypadku małych dzieci. Mogą one budzić się w nocy, być rozdrażnione i marudne. Infekcji może towarzyszyć gorączka – najczęściej do 39 stopni Celsjusza. Choroba może się przeobrazić np. w zapalenie gardła czy ucha, ale jak szybko może do tego dojść, to już zależy od danego organizmu oraz tego, czy zostało wdrożone odpowiednie leczenie. W przypadku niemowląt, nawet katar stanowi podstawę do tego, żeby udać się na kontrolę do specjalisty. Jeśli chodzi o starsze dzieci i dorosłych, warto wybrać się do lekarza, jeżeli choroba nie ustępuje lub jej objawy zaostrzają się. Gdy widać pozytywną reakcję organizmu na wdrożone leczenie, prawdopodobnie konsultacja nie będzie konieczna.
• bakteryjny – w tym przypadku pojawia się ropny katar. Najczęściej wydzielina jest białożółta lub zielonkawa. Infekcji towarzyszy wysoka gorączka, a katar spływający do gardła może powodować kaszel. Chory ma problemy z oddychaniem, jest osłabiony i źle się czuje. W przypadku dzieci, mogą pojawić się problemy ze snem czy brak apetytu. Jeśli zauważysz takie objawy u dziecka, to udaj się do pediatry, gdyż możliwe, że konieczne będzie wprowadzenie antybiotykoterapii. Co istotne, ropny katar towarzyszy wielu różnym infekcjom, dlatego tak ważne jest, aby lekarz ocenił, z jaką chorobą ma do czynienia. Dorośli, w przypadku kataru bakteryjnego, również powinni skorzystać z konsultacji lekarskiej, dzięki czemu szybciej wdrożą odpowiednie leczenie i łatwiej poradzą sobie z chorobą.
• alergiczny – nazywany jest inaczej katarem siennym czy alergicznym nieżytem nosa. Dochodzi do niego w wyniku kontaktu z alergenem, np. kurzem, roztoczami czy z sierścią kota. Pojawia się on od razu lub w kilka godzin po kontakcie z substancją wywołującą reakcję alergiczną. Wydzielina jest bezbarwna, wodnista, a sam katar nie ustępuje przez wiele tygodni, a trwać może nawet miesiącami. Chorobie często towarzyszy łzawienie oczu. Alergizująco mogą działać nawet niektóre leki. Najlepszy sposób na katar sienny to przyjmowanie lekarstw przepisanych przez lekarza alergologa. Osoby uczulone powinny poddać się badaniom w celu wykrycia, na co są uczulone.
• przewlekły – najczęściej stanowi on efekt częstych zakażeń wirusowych lub bakteryjnych nosa i zatok przynosowych. O takiej dolegliwości mówimy, jeśli choroba utrzymuje się przez dłużej niż 12 tygodni. Przyczyną przewlekłego nieżytu nosa mogą być również alergie czy wady w budowie anatomicznej, takie jak skrzywienie przegrody nosowej czy przerośnięty trzeci migdałek. Choroba wymaga dopasowania odpowiedniej terapii, ale w niektórych przypadkach jedynym sposobem na pozbycie się kataru przewlekłego jest operacja.  

Żółty katar, zielony katar – co oznaczają?

Barwa kataru sugeruje m.in. to, z jakiego rodzaju infekcją oraz fazą choroby masz do czynienia. Informacje o barwie wydzieliny z nosa mogą być przydatne podczas wizyty lekarskiej – lekarz może o tę kwestię zapytać. Katar może być:

• wodnisty – towarzyszy przede wszystkim alergicznemu nieżytowi nosa. Wydzielina jest przezroczysta, rzadka, nie ma zapachu. W przypadku alergicznego kataru nie przyniosą efektu standardowe leki na przeziębienie. Nie pomogą też żadne tradycyjne metody walki z katarem, za to zmianę może przynieść leczenie zalecone przez alergologa. Najczęściej alergicy muszą leczyć się przewlekle – tylko stałe przyjmowanie leków pozwala im uchronić się przed reakcją na kontakt z alergenem. Wodnisty katar możliwy jest również w początkowej fazie przeziębienia. Później może pojawić np. żółta lub zielona wydzielina z nosa.
• zielony – może się pojawić zarówno w przypadku infekcji bakteryjnych, jak i wirusowych. Taki kolor kataru towarzyszy nie tylko przeziębieniu, ale również innych chorobom. Może występować w przebiegu: grypy, zapalenia zatok przynosowych, zapalenia oskrzeli czy polipów w jamie ustnej. Początkowo katar jest wodnisty, później zmienia się w gęstą wydzielinę i nabiera koloru zielonego. Pojawienie się kataru o takim kolorze oznacza, że organizm skutecznie zwalcza infekcję. Jeśli towarzyszy mu wysoka gorączka, a leczenie objawowe nie przynosi efektów, to może oznaczać, że masz do czynienia z infekcją bakteryjną.
• żółty – najczęściej towarzyszy infekcjom wirusowym. Jeśli ma on nieprzyjemny zapach, to wówczas może to sugerować infekcję bakteryjną. Wydzielina jest gęsta, utrudnia oddychanie, a poradzenie sobie z tą dolegliwością nie jest proste. Żółty kolor, podobnie jak w przypadku zielonego, świadczy o tym, że organizm skutecznie walczy z infekcją. Taki katar jest szczególnie uciążliwy w przypadku dzieci, gdyż bardzo utrudnia im oddychanie. Jeśli zauważysz go u dziecka, to udaj się jak najszybciej do specjalisty, gdyż bez odpowiedniego leczenia infekcja może się rozszerzyć na górne drogi oddechowe.
• biały – najczęściej wynika ze spadku wilgoci w nosie i wysuszenia śluzówki. Świadczy on o przeziębieniu.

Jak szybko wyleczyć katar?

Na katar nie ma szczepień. Nie istnieje również lek, który spowoduje, że natychmiast będziesz zdrowy – pozostaje ci leczenie objawowe, które spowoduje, że dolegliwości wynikające z choroby nie będą tak uciążliwe, a z infekcją uporasz się zdecydowanie szybciej. Sposób leczenia kataru uzależniony jest przede wszystkim od tego, z jakiego rodzaju zakażeniem masz do czynienia. Jeśli jest to katar sienny, to pomogą leki dla alergika, a leczenie objawowe czy antybiotykoterapia nie przyniosą pożądanych skutków. Co ciekawe, katar jest następstwem infekcji, ale jednocześnie oznacza, że twój organizm z nią walczy. Bardzo ważne jest częste kichanie i wydmuchiwanie nosa – w ten sposób pozbywasz się nie tylko wydzieliny z błon śluzowych, ale i wirusów. Pamiętaj jednak o tym, żeby kichać w chusteczkę – w przeciwnym wypadku wirusy łatwo mogą trafić do kolejnego organizmu. Najczęściej, w przypadku wdrożenia odpowiedniego leczenia, objawy choroby ustępują w czasie do 2 do 7 dni, ale niektóre przeziębienia mogą trwać nawet kilkukrotnie dłużej.

Jak szybko pozbyć się kataru?

Kieruj się poniższymi zasadami:

• Jeśli jesteś chory, to nie idź do pracy, pozwól również zostać w domu zakatarzonemu dziecku. Odpoczynek jest w przypadku przeziębienia bardzo ważny. Dzięki niemu skrócisz czas walki z infekcją, a tym samym unikniesz ponownego zakażenia się  – osłabiony organizm jest zdecydowanie mniej odporny na choroby.
• Nawadniaj organizm, pij dużo płynów. To spowoduje rozrzedzenie się wydzieliny i sprawi, że pozbycie się jej będzie łatwiejsze.
• Wietrz pomieszczenia, w których przebywasz. Zamknięte powierzchnie są najlepszym miejscem dla rozwoju wirusów, dlatego warto chociaż przez kilka czy kilkanaście minut dziennie wietrzyć pokoje. Nie zaszkodzi również spacer, o ile ubierzesz się odpowiednio do pogody. Zimą nie powinieneś rezygnować z wychodzenia na powietrze. Unikaj jednak skupisk ludzi, żeby nie dopadła cię kolejna infekcja.
• Nawilżanie powietrza – suche powietrze utrudni ci oddychanie. Nawilżone sprawi, że łatwiej będzie ci usunąć wydzielinę.
• Jeśli objawy choroby są męczące, dokucza ci kaszel, a katar nie pozwala swobodnie oddychać, to wprowadź leki na przeziębienie, które kupisz w aptece bez recepty. Dostępne są krople, spraye czy tabletki na katar. Pomocne będą także leki zawierające aloes drzewiasty, pelargonię afrykańską czy jeżówkę purpurową, gdyż wspomagają organizm w walce ze stanem zapalnym i infekcją. Dopasuj leki do objawów swojej choroby.
• Nasmaruj skrzydełka nosa np. maścią majerankową. Możesz też zastosować krem ochronny, w wyniku czego złagodzisz podrażnienia skóry.
• Zrób inhalację – możesz do tego użyć specjalnego inhalatora tzn. nebulizatora. Do zbiorniczka urządzenia wlej roztwór soli fizjologicznej, załóż maseczkę, uruchom urządzenie i rozpocznij inhalację. Zabieg ten pomoże upłynnić wydzielinę i tym samym łatwiej ci będzie oczyścić z niej nos. Jeśli nie posiadasz nebulizatora, to wsyp sól do miski z gorącą wodą, następnie nakryj głowę ręcznikiem i wdychaj parę. Do wody możesz również dodać olejki eteryczne. Domowe sposoby na katar w dalszym ciągu zaliczane są do najskuteczniejszych i zalecane są m.in. przez pediatrów.
• Częste i staranne czyszczenie nosa – bardzo ważne jest systematyczne usuwanie wydzieliny, gdyż jeśli będzie ona zalegać w przewodach nosowych, to może doprowadzić do bakteryjnego nadkażenia, co spowoduje, że walka z chorobą domowymi sposobami nie przyniesie już efektów – konieczna może się okazać antybiotykoterapia.
• Nacieranie stóp i klatki piersiowej przed snem – użyj do tego maści kamforowej z odrobiną spirytusu. Dzięki temu rozgrzejesz organizm i ułatwisz sobie oddychanie.
• Czosnek i cebula – domowym sposobem na cieknący katar jest zastosowanie tych dwóch warzyw, które zawierają naturalne substancje działające przeciwwirusowo. Możesz każdego dnia do kanapki dołożyć piórko cebuli czy też pokrojony na małe kawałki ząbek czosnku. Dzieciom może pomóc w chorobie sam zapach czosnku – wystarczy, że umieścisz na talerzyku, w pomieszczeniu, w którym przebywa dziecko, kilka pokrojonych ząbków tej rośliny.
• Ostre przyprawy i zioła – łatwo i szybko możesz udrożnić nos, wdychając zapach imbiru, pieprzu czy curry. Dzięki nim wydmuchanie zalegającej wydzieliny będzie łatwiejsze.

Katar w czasie ciąży

Trudno oczekiwać, że przez 9 miesięcy ciąży kobieta będzie unikać miejsc, w których może się zarazić chorobą. Jak pozbyć się kataru, będąc w ciąży? Przede wszystkim nie należy przyjmować jakichkolwiek leków bez konsultacji z lekarzem. Negatywnie na rozwój płodu może wpłynąć nawet stosowanie kropli do nosa. Istnieją leki, których nie wolno stosować przez cały okres ciąży, ale i takie, które nie są odpowiednie w pierwszym trymestrze. Przede wszystkim należy rozpocząć leczenie od zastosowania domowych sposobów. Pomóc może jedzenie cebuli czy czosnku. Warto również wąchać chrzan, który ma właściwości bakteriobójcze. Kolejnym sposobem na poradzenie sobie z chorobą może być zastosowanie inhalacji, np. z soli fizjologicznej. Jeśli domowe metody nie przyniosą zakładanych efektów, to należy udać się do specjalisty. W sytuacji, gdy choroba niesie niebezpieczeństwo dla płodu, możliwe, że lekarz, dla dobra ciąży, przepisze leki.

lek. Michał Dąbrowski