Każdego roku na zapalenie zatok cierpi co 10. Polak. Objawy choroby pomylić można z przeziębieniem, gdyż infekcja rozpoczyna się podobnie, ale jej przebieg jest już inny. Zapalenie zatok to dolegliwość bardzo uciążliwa, gdyż możesz odczuwać ból przy każdej próbie poruszenia głową. Może ona wynikać m.in. z niedoleczonych infekcji górnych dróg oddechowych. Co powoduje ból zatok i jak leczyć chore zatoki?
Objawy zapalenia zatok
Zapalenie zatok nie pojawia się znienacka – najczęściej dochodzi do niego w konsekwencji niewyleczonych innych dolegliwości. Jakie objawy świadczą o tym, że infekcja przeniosła się do zatok? Na początku może pojawić się kichanie, następnie uporczywy katar, który nie będzie chciał ustąpić. Oczy mogą też łzawić. Najczęstszym zaś objawem infekcji jest ból głowy u nasady nosa i czoła. Skąd on się bierze? Zatoki to przestrzenie w okolicach nosa i czoła, które jeśli są zdrowe, są wypełnione powietrzem. Jednym z zadań zatok jest produkcja wydzieliny śluzowej, która odpowiada za nawilżanie wdychanego powietrza i eliminowanie z niego zanieczyszczeń. W momencie kiedy zatoki przestają być drożne, pojawia się nadmiar wydzieliny, której organizm nie jest w stanie się pozbyć. Wtedy pojawia się silny ból.
Zatoki przynosowe dzielimy na:
- sitowe,
- szczękowe,
- czołowe,
- klinowe.
Podsumowując, pierwsze objawy zapalenia zatok to:
- osłabienie i złe samopoczucie,
- ból głowy,
- senność,
- problem z oddychaniem przez nos,
- problem z węchem,
- ropno-śluzowa wydzielina.
Objawy te mogą być jednak różne, w zależności od miejsca, w którym rozwinęło się zapalenie. Możemy wyróżnić:
- Zapalenie zatok szczękowych – ból poniżej oczu i w okolicach kości policzkowych.
- Zapalenie zatok czołowych – ból na czole i nad oczami.
- Zapalenie zatok sitowych – ból między oczami lub u nasady nosa.
- Zapalenie zatok klinowych – ból w tyle głowy i oczodołach.
Zapaleniu zatok może towarzyszyć również wydzielina ściekająca po gardle, która powoduje kaszel lub chrząkanie.
Rodzaje zapalenia zatok
Jednym z kryteriów podziału zapalenia zatok jest czas trwania infekcji. Wyróżniamy:
- Ostre zapalenie zatok – objawy trwają powyżej 10 dni, są nasilone, towarzyszy im gorączka, ropna wydzielina, a także obrzęk tkanek wokół oczu i ból głowy. W przypadku tej infekcji prawidłowe leczenie powinno przynieść efekty. Mowa tutaj o infekcji pojawiającej się okazjonalnie np. raz do roku.
- Przewlekłe zapalenie zatok – objawy utrzymują się dłużej niż przez 12 tygodni i nie ustępują. Najczęściej wynika ono z nieprawidłowego leczenia ostrego zapalenia zatok. W przebiegu choroby może jedynie zmieniać się nasilenie objawów. Największym problemem w przypadku przewlekłego zapalenia zatok jest to, że stosowanie leków może nie przynosić efektów. W wielu przypadkach konieczny okazuje się zabieg udrożnienia zatok.
Ostre zapalenie zatok ma różny przebieg i różne objawy, w zależności od tego, które zatoki obejmuje:
- Ostre zapalenie zatok sitowych – ból w okolicach przyśrodkowego oka i skroni, a także wyższa temperatura ciała. Inne objawy to upośledzenie drożności nosa i spływanie wydzieliny do nosogardła.
- Ostre zapalenie zatok szczękowych – ból w okolicach zębów, policzka, oczodołu, w pobliżu skroni, a także wyższa temperatura ciała.
- Ostre zapalenie zatok czołowych – ból w okolicy czołowej oraz wyższa temperatura ciała.
- Ostre zapalenie zatok klinowych – ból głowy w okolicy potylicznej i ciemieniowej, a także wyższa temperatura ciała.
Co o zapaleniu zatok mówią statystyki medyczne? Otóż:
- Należą one do 10 najczęściej stwierdzanych schorzeń.
- Co 3. Polak przynajmniej raz w życiu przeszedł ostre zapalenie zatok.
- 7 na 10 przypadków bólu głowy, który jest uznany za ból migrenowy, wynika z chorych zatok.
Jeśli chodzi o przyczynę infekcji, to najczęściej jest to wirusowe zapalenie zatok, ale może to być również bakteryjne zapalenie zatok. Dolegliwości mogą również wynikać z kontaktu z alergenem. Po czym jednak rozpoznać, że to alergiczne zapalenie zatok? Najczęściej w takim przypadku infekcji nie towarzyszy gorączka. Możliwe, że będziesz mieć jedynie obrzękniętą śluzówkę nosa, pokrytą przeźroczystą wydzieliną śluzową. Taka reakcja może być wywołana m.in. nietolerancją na leki przeciwzapalne czy pokarmy, które zawierają salicylany. Jeśli wydaje ci się, że objawy infekcji wskazują na alergiczne zapalenie zatok, to skonsultuj się z alergologiem, który zleci niezbędne badania. Jeśli chodzi o infekcję bakteryjną, to można ją rozpoznać, jeśli wystąpią przynajmniej 3 z następujących objawów:
- Zmienił się kolor wydzieliny – zrobiła się ona ropna, przybrała barwę żółtą lub zieloną.
- Wystąpiła gorączka, tj. temperatura powyżej 38 stopni Celsjusza.
- Objawy choroby nagle nasiliły się.
- Pojawił się silny, miejscowy ból twarzy, dominujący po jednej stronie.
- Wyniki badań CRP i OB wskazują na ostre zapalenie.
Czynniki, które mogą sprzyjać nawrotom zapalenia zatok, można zaliczyć do takich grup, jak:
- Anatomiczne – skrzywienie przegrody nosa, odmienność budowy anatomicznej bocznej ściany jamy nosowej.
- Morfologiczne – polipy nosa, guzy jamy nosowej, przerost migdałka gardłowego.
- Obrzęki błony śluzowej – zakażenie, alergia, nieżyt naczynioruchowy, zaburzenia hormonalne, nieżyt polekowy.
- Urazy – miejscowe, biotrauma, ciała obce, jatrogenne.
- Konstytucjonalne – mukowiscydoza, niedobory immunologiczne, zespół zaburzenia ruchomości rzęsek nabłonka oddechowego.
Pilnej diagnostyki, leczenia i hospitalizacji wymaga stwierdzenie:
- zaburzonej ruchomości gałki ocznej,
- obrzęku lub zaczerwienienia powiek,
- podwójnego widzenia,
- przemieszczonej gałki ocznej,
- objawów zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub ogniskowych objawów neurologicznych,
- obrzęku tkanek miękkich w okolicy czołowej.
Powikłania związane z zapaleniem zatok
Jak już wiesz, zapalenie zatok to poważna dolegliwość, której nie możesz bagatelizować. Stan zapalny może doprowadzić do powikłań wewnątrzczaszkowych i zewnątrzczaszkowych, m.in.:
- zapalenia szpiku kości czaszki,
- ropnia mózgu,
- zakrzepowego zapalenia zatoki jamistej,
- zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
- zapalnego obrzęku powiek,
- zapalenia nerwu wzrokowego,
- ropowicy oczodołu,
- zapalenia tkanek miękkich oczodołu.
Zapalenie zatok – kiedy iść do lekarza?
Choć objawy zapalenia zatok są uciążliwe, to możesz sobie z nimi radzić z pomocą leków dostępnych bez recepty, ewentualnie możesz zastosować domowe sposoby walki z infekcją. Jeśli jednak pojawią się niepokojące symptomy, takie jak gorączka, silne bóle głowy i duże ilości gęstej wydzieliny z nosa, to udaj się do lekarza. Bardzo prawdopodobne, że w takim przypadku niezbędna będzie antybiotykoterapia, a nawet endoskopia zatok. Jeśli będziesz bagatelizować objawy choroby, to ostre zapalenie może przejść w przewlekłe, które grozi już powikłaniami, takimi jak ropnie mózgu, obrzęki powiek czy ropnie zlokalizowane w oczodołach. Inne konsekwencje choroby to nawracające zapalenia zatok, a nawet osłabienie powonienia.
Zapalenie zatok bez kataru
Jak wspominaliśmy, typowym objawem zapalenia zatok są duże ilości gęstej wydzieliny z nosa. Co jeśli odczuwasz ból zatok, ale nie towarzyszy mu katar? Czy możliwe jest zapalenie zatok bez kataru? Jeśli zauważysz u siebie objawy typowe dla zapalenia zatok, ale bez wydzieliny z nosa, to skonsultuj się z lekarzem. Może on przeprowadzić badania fizykalne, a w uzasadnionych przypadkach skierować cię do laryngologa. Bardzo prawdopodobne, że dotknęło cię zapalenie zatok bez kataru, co oznacza, że powinieneś poddać się badaniom. Pamiętaj też, że np. ból głowy, który często towarzyszy zapaleniu zatok, może mieć różne przyczyny. Może wynikać z nadciśnienia, problemów laryngologicznych czy neurologicznych, dlatego tak ważne jest sprawdzenie ogólnego stanu zdrowia. Może się okazać, że infekcja, którą uznałeś za zapalenie zatok, wcale nią nie jest. Po prostu możesz odczuwać ból głowy w pobliżu miejsca, w którym znajdują się zatoki.
Zapalenie zatok – leczenie
Zgodnie z EPOS 2012 (European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps) w pierwszym etapie rozwoju zapalenia zatok należy stosować leczenie objawowe. Leczenie infekcji powinno przebiegać następująco:
- W przypadku infekcji wirusowej rozpocznij od samoleczenia. Potrzebne ci będą OTC, czyli leki na zapalenie zatok dostępne bez recepty. Medykamenty musisz dopasować do objawów. Pomogą ci one m.in. udrożnić nos, ograniczą produkcję wodnistej wydzieliny, zmniejszą ból gardła i złagodzą kaszel.
- Jeśli objawy trwają powyżej 10 dni lub nasilają się po 5 dniach, ale nie mają cech zakażenia bakteryjnego, to lekarz prawdopodobnie włączy do leczenia steroid donosowy.
- W przypadku infekcji bakteryjnej specjalista zapisze antybiotyk, który działa na bakterie S. pneumoniae oraz H. influenzae. Skuteczność leczenia można ocenić po 7 dobach antybiotykoterapii. Mimo stosowania antybiotykoterapii należy jednocześnie leczyć się objawowo, tj. przyjmować medykamenty odpowiednie do dolegliwości, takich jak gorączka, ból głowy czy inne.
Dodatkowo możesz sięgnąć po roślinne leki wspomagające leczenie infekcji górnych dróg oddechowych, opartych na składnikach takich jak: aloes drzewiasty, pelargonia afrykańska, jeżówka purpurowa. Leki te wzmacniają naturalne siły odornoścoiowe organizmu ułatwiając zwalczanie infekcji wirusowych i bakteryjnych.
W stanach zapalnych zatok warto też zadbać o prawidłowe nawilżanie śluzówki nosa – staraj się pić kilka litrów wody dziennie, co pomoże rozrzedzić zalegającą wydzielinę. Unikaj alkoholu, zadbaj o nawilżenie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywasz, szczególnie w okresie grzewczym. Jeśli śluzówka nosa jest podrażniona i opuchnięta, to możesz użyć kropli do nosa. Pomocne będzie także płukanie zatok, np. z pomocą gruszki do nosa lub specjalnego zestawu aptecznego możesz wykonać zabieg płukania przewodów nosowych i zatok solą fizjologiczną lub wodą morską.
lek. Michał Dąbrowski
Źródła:
http://www.orl.amp.edu.pl/pdf/seminaria/nos_01.pdf
http://www.aptekamedia.pl/files/UserFiles/file/2014/11/Zapalenie%20zatok.pdf
https://e-medycyna.pl/files/manager/file-2d7caf2aab6c1de96d2059c57066462e.pdf